‘Er gaat opvallend weinig aandacht naar de meest wenselijke agenda voor de losgeslagen trein die België is’

Een investeringsagenda boven op een budgettaire sanering is niet eenvoudig. Maar moeilijk gaat ook.

We staan op drie maanden van federale verkiezingen waarvan de peilingen ons voorspellen dat ze het land in verdeeldheid en polarisatie zullen storten. Als extreemrechts in Vlaanderen en extreemlinks in Wallonië overwinnen, rest ons federaal het monsterverbond aller verliezers of de onbestuurbaarheid.

Elke regeringspoging zal dan overschaduwd worden door de uitgesloten winnaars: door het ‘eerst onze mensen’ in Vlaanderen en door de antikapitalistische ‘muiterij’ in Wallonië. Als dat scenario bewaarheid wordt, staat ons land voor een lang voorspeld, maar nog nooit uitgekomen moment van de waarheid.

Het traject van de nv België is dat van een trein die in slow motion richting het ravijn rijdt. Dat ravijn is de put van decennia uitstelbeleid: de demografische vergrijzing, het talentinfarct, de mismeesterde massamigratie, de zorgknoop, de bloedrode begrotingen, de overregulering, de kreunende rechtsstaat, de improvisatie met energie – vul maar aan.

De put verdiept en de randen brokkelen af. Desinvestering en desindustrialisering zijn zichtbaar. De budgettaire tekorten naderen het alarmpeil. Nieuwe noden in veiligheid, defensie en klimaat vergen vele extra miljarden die er niet zijn.

Gemeten aan die realiteit blijft de verkiezingscampagne vooral een oefening in surrealisme op zijn Belgisch. Geen enkele partij kan of wil met bloed, zweet en tranen de kiezer winnen.

Nergens staan het herstelbeleid en zijn offers bovenaan op het programma. De rechterzijde wil de losgeslagen trein wel afremmen, maar durft niet aan de noodrem te raken. De gematigde linkerzijde zoekt extra brandstof om de trein alsnog over het ravijn te jagen. Extreemlinks ontkent dat er een ravijn is en ziet de sporen tot in de hemel reiken. Extreemrechts wil de trein ontkoppelen of doen ontsporen.

Opvallend weinig aandacht gaat naar de meest wenselijke agenda voor de losgeslagen trein: hoe overbruggen we het ravijn met een bouwwerk van nieuwe dynamiek, met nieuwe welvaart, met investeren en groeien?

Juist op het moment dat de Europese Unie vol gaat voor energietransitie, industriële autonomie, technologisch leiderschap en nieuwe defensie – stuk voor stuk gigantische investeringsagenda’s – missen we in België een investeringsvisie.

In het beste geval zweven er enkele proefballonnetjes over uitgeven of belasten, doorgaans gevuld met ideologisch voluntarisme dat leegloopt bij elke confrontatie met een coalitievorming.

Een investeringsagenda boven op een budgettaire sanering is niet eenvoudig. In de jaren 1980 werd het budgettaire herstel juist ingeleid door systematisch minder overheidsinvesteringen die naderhand nooit werden opgekrikt.

Maar moeilijk gaat ook. Ga voor drastische vereenvoudiging in regulering, vergunningen en procedures. Maximaliseer de activering op de arbeidsmarkt, ook door uitkeringen te herbestemmen als loonsubsidies. Hervorm drastisch de vele bedrijfssubsidies. Beloon investeren met een groeivriendelijke fiscaliteit. En mobiliseer met de banken, de verzekeraars en de pensioenfondsen het spaarvermogen voor strategische prioriteiten met rendement op lange termijn.

Alle mainstreampartijen zijn al jarenlang, vaak zelfs decennialang, co-machinist en spoorlegger voor de trein van staat. Als voor iemand het ravijn zou moeten wenken, is het voor hen die de vergrijzing hebben laten gebeuren, de schulden doen ontsporen, de roulette hebben gespeeld met kernenergie, de migratiewijken laten verloederen en de politieke praktijk doen afglijden in personencultus en steekvlampolitiek. Het Belgisch surrealisme kan ook dit zijn: de trein duikt het ravijn in, maar de machinisten blijven aan het stuur. Overeind gehouden door een Europese Unie die ons dwingt tot saneren terwijl niemand daarvoor stemt of verantwoordelijkheid opneemt.

De auteur is strategieconsultant, doceert aan de UGent en is fellow bij het Itinera Institute in Brussel. www.marcdevos.eu