‘Nog vijf jaar om het roer om te gooien’

Gooien we in de komende vijf jaar het roer drastisch om, dan kan de planeet een stabiel evenwicht hervinden. Zo niet, volgt het hothouse-scenario.

Op 21 oktober ging in het Colombiaanse Cali de zestiende COP over biodiversiteit van start. In België is die materie de bevoegdheid van de ministers van Omgeving, Klimaat en Milieu. Soortenrijkdom is een bron van genetische variatie, cruciaal voor het leven om zich aan wijzigende omstandigheden aan te passen. Biodiversiteit biedt veruit de beste bescherming tegen pandemieën. Robuuste ecosystemen leveren de economie cruciale diensten, zoals zuivere lucht, water, voedsel en klimaatstabiliteit. Al wie economie, gezondheid, opvoeding of overheidsbudgetten ter harte neemt, moet de COP in Cali dus vol spanning volgen, gebrand op een ambitieus akkoord. Toch haalde hij nauwelijks het nieuws, als zat er kortsluiting op de informatieflow.

Het Vlaamse Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek publiceerde een rapport over de impact van de Belgische economie op zaken als landgebruik, waterkwaliteit en klimaat. Die ‘ecologische voetafdruk’ blijkt in Vlaanderen 9 hectare per inwoner te bedragen, terwijl er globaal slechts 1,8 hectare per burger voorhanden is. We consumeren ons te pletter, dwars door planetaire grenzen heen. Toch was ook dat rapport geen voorpaginanieuws.

Die kink in de informatiekabel is ernstig. Bedrijven brengen producten op de markt zonder vooraf te becijferen hoeveel diensten de aarde kan leveren, hoeveel afval ze kan absorberen. Ook de media zwijgen daarover. Herinner u dat door de koude lente – het stagnerende weersysteem ingevolge klimaatverstoring – kledingwinkels dit voorjaar weinig verkochten. De pers had het over een ‘slecht seizoen’. Wat niet gezegd werd, is dat de kledingsector erg vervuilend is, en Afrika en Azië overspoeld worden door kleding uit Europa: afgedankt, onverkocht of online besteld en teruggestuurd. Dat we meer produceren dan nodig is, ons klimaat en leefmilieu verknoeien en ons afval bij de buren dumpen, hoor je niet in het economische nieuws, wel dat de verkoop wat méér had mogen zijn.

Het is niet dat de kennis ontbreekt. De grafieken van het Stockholm Resilience Centre gaan viraal op het internet. Ze vatten massa’s wetenschappelijke data samen in de vorm van een taart met negen stukken, symbool voor de planetaire systemen die binnen ‘groene’ grenzen moeten blijven om ons welzijn te vrijwaren. Zeven van die stukken kleuren rood. In een Countdown TED-talk van 2024 legt expert Johan Rockström uit dat de aarde op een keerpunt staat. Gooien we in de komende vijf jaar het roer drastisch om, dan kan de planeet een stabiel evenwicht hervinden. Zo niet, volgt het hothouse-scenario, zoiets als de totale verwoestijning. Vijf luttele jaren om die keuze te maken.

Rockström en co krijgen alle aandacht van het World Economic Forum en de OESO. Toch raakt die kennis moeilijk vertaald naar inzichten waar bedrijven mee verder kunnen. Op hoeveel ecosysteemdiensten kun je rekenen nu het klimaat escaleert, de oceanen verzuren en de bodems, bossen en waterlagen slinken? Hoe beslis je hoeveel elk land, elke sector, elk bedrijf daarvan kan gebruiken? Hoe verdeel je dat fair zodat de wereld in vrede verder kan? Dáár zit het informatiedeficit. Doorsnee businessscholen, economisten en vakbladen stellen die vragen zelfs niet.

De Convention des Entreprises pour le Climat (CEC), de beweging die in 2021 in Frankrijk ontstond en in 2025 CEC Belgium als dochter krijgt, is een verademing. Honderden CEO’s van bedrijven uit allerlei sectoren bespreken er met elkaar hoe ze ‘minder produceren’ tot bedrijfsmodel kunnen maken. Hun missie is meer welzijn met minder producten, minder vrachtwagens op de weg, meer zinvolle bedrijfsactiviteit. Ze gaan voor overleg, herstel en logistieke optimalisatie. Hun bedrijfsplannen delen ze gratis op het internet. Alumni geven hun inzichten graag door aan andere CEO’s. Bij hen geen kink in de informatiestroom.

De auteur is systeemdenker en lid van de denktank Club van Rome