‘Kleurentypologieën van persoonlijkheden op de werkvloer zijn, buiten wat banale inzichten, op niets gestoeld’

“Academische psychologen proberen de mens nu al honderd jaar in min of meer betrouwbare persoonlijkheidstypes op te delen”, ziet Marc Buelens. “Met wisselend succes.”

“Boekenmarketing is een moeilijk vak. Ik steek mijn bewondering voor de titel Omringd door idioten van de Zweedse trainer Thomas Erikson dan ook niet onder stoelen of banken. Ook in het Zweeds klinkt de titel fabelachtig: Omgiven av idioter. In het Engels bestaat die prachtige uitdrukking: don’t judge a book by its cover. Maar dat doen we wel, en telkens opnieuw. Kennen we naam van de auteur? Maakt de titel ons nieuwsgierig? Ik kreeg ooit van een ervaren uitgever de raad: een titel moet urgentie uitstralen. Het einde van… De ondergang van… De enige redding… Omringd door idioten lijkt me urgent. Lees dit boek, zo snel mogelijk, want je weet echt niet wat al die idioten met jou van plan zijn. Je zou denken dat we na zo’n bestseller alleen nog omringd zijn door fijne, competente mensen. Maar nee, we zijn nog altijd omringd door idioten.



“De inhoud van een boek speelt natuurlijk ook een rol. Waarover gaat Omringd door idioten? Heel eenvoudig: Erikson splitst de mensheid op in vier kleuren. Echt waar? Echt waar! Hoe harder mensen roepen: “Ik geloof niet in die testjes!” of “Ik wil niet in een vakje worden geduwd!”, hoe meer ze bezwijken als je hen toch zo’n testje verkoopt (liefst voor voldoende geld, anders zal het wel niet veel waard zijn), en zeker als je met kleurtjes werkt. Terug naar de kleuterschool.



“Academische psychologen proberen de mens nu al honderd jaar in min of meer betrouwbare persoonlijkheidstypes op te delen. Met wisselend succes. Vijf dimensies? Zes? Overlappen die? Wat is de voorspellende waarde van al die modellen? Het debat loopt nog, en moet voortlopen, anders heb je te maken met gesloten systemen zoals horoscopen. De academische big five beantwoordt min of meer aan de eisen die je aan zo’n verantwoorde opdeling mag stellen. Maar zelfs dan mag je er niet te veel van verwachten. Je hebt geen extraversietest nodig om te beseffen dat die eigenschap een pluspunt is voor verkopers, en dat introversie zal helpen bij eenzaam opzoekwerk. Het enige persoonlijkheidskenmerk dat je vrij consistent nodig hebt voor zowat alle beroepen, is toewijding: niet graag half werk leveren.



“De kleurenverhaaltjes verkopen pseudozekerheid. Als ik weet welke kleur jij bent, zal ik geen fouten meer maken (en je geen idioot meer noemen). Als je rood bent, dan ben je ‘emotioneel’. Of nee, dan ben je een ‘leiderschapstype’. En als je blauw bent, dan ben je ‘rationeel’. Of nee, ‘perfectionistisch’. De systeempjes verschillen wel eens. Rode mensen moet je anders aanpakken dan blauwe. Grandioos toch. Dat je dat nog niet wist!



“Kleurentypologieën gaan al tientallen jaren mee, en al even lang is bekend dat ze buiten wat banale inzichten op niets gestoeld zijn. Gewoon even in herinnering brengen: het tegenovergestelde van groot zijn, is niet slank. En het tegenovergestelde van zwaarlijvig is niet klein. Het tegenovergestelde van groot is klein, het tegenovergestelde van zwaar is licht. Het tegenovergestelde van rationeel? Het juiste antwoord is niet: emotioneel. Nee, het tegenovergestelde van hoogrationeel is laagrationeel. Het tegenovergestelde van hoogemotioneel is laagemotioneel. Zodra je mensen rangschikt in elkaar uitsluitende types, maak je al een redeneerfout. Je kunt immers hoogrationeel én hoogemotioneel tegelijk zijn.



“Wetenschappers verknoeien geen duur researchgeld aan het testen van zwakke erg betwistbare modellen. De vier kleuren gaan overigens terug op het DISC-model, waarvan de basisinzichten sinds 1920 nauwelijks zijn aangevuld. De wereld wil bedrogen worden. Maar ja, een titel als Omringd door oplichters klinkt toch zo goed.”