‘Naast greenwashing krijgen we nu het probleem greenbleaching, iets minder duurzaam voorstellen dan het eigenlijk is’

Greenwashing, de praktijk om merken en producten duurzamer voor te stellen dan ze echt zijn (denk aan Ryanair, dat valselijk beweerde de laagste CO2-uitstoot te hebben), is een doorn in het oog van de Europese Commissie. Ze probeert het onder controle te krijgen door een stortvloed aan reglementering. Zo is er de ‘taxonomie’ – weer zo’n prachtig voorbeeld van de kromspraak waarin de eurocraten grossieren – die wil bepalen welke economische activiteiten duurzaam zijn. De auteur is eigenaar van Kounselor Consulting en adjunct-professor aan de Vlerick Business School.

Er is ook de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR) over de verplichte informatieverschaffing door de financiële sector. Die verordening maakt een onderscheid tussen financiële producten die geen duurzame criteria integreren, ‘artikel 4-producten’ genoemd, financiële producten die duurzame kenmerken promoten (artikel 8- of groene producten) en financiële producten die een duurzaam doel hebben (artikel 9- of donkergroene producten). Helaas bleek alras dat die greenwashing niet terugdrongen, maar nog verergerden. De financiële sector kleefde iets te enthousiast het artikel 9-label op een rist beleggingsfondsen die het niet verdienden. En de SFDR laat toe een beleggingsfonds dat slechts een snuifje duurzaamheid integreert als artikel 8 te kwalificeren. De financiële toezichthouders hebben die praktijk aan de kaak gesteld en de veelgeplaagde financiële sector – waar compliance-officers als een schaduwregering opereren – heeft tal van artikel 9-fondsen veiligheidshalve onder artikel 8 ondergebracht.

De wet van de ongewilde gevolgen laat zich echter niet makkelijk neutraliseren. Door de reactie van de toezichthouders is een nieuw probleem ontstaan. Naast greenwashing krijgen we nu ook een probleem van greenbleaching, iets minder duurzaam voorstellen dan het eigenlijk is om zo het risico te worden beschuldigd van greenwashing te verminderen. In de wereld van duurzaam beleggen doen financiële instellingen vaak een beroep op externe duurzaamheidsratings, aangeleverd door bijvoorbeeld Moody’s, dat het bekendst is om zijn kredietratings. Op basis van die duurzaamheidsratings kunnen bedrijven vanwege hun controversiële activiteiten of vanwege individuele controverses op een soort zwarte lijst terechtkomen, waardoor ze uit tal van beleggingsfondsen worden geweerd. Op die zwarte lijsten vinden we, weinig verrassend, bedrijven uit de oliesector en de mijnbouw. Ook Meta en Alphabet, die het niet zo nauw nemen met onze privacy, staan er bijna altijd op. Berkshire Hathaway, het beleggingsvehikel van Warren Buffett, een koele minnaar van duurzaam beleggen en tuk op de oliesector, ligt eveneens onder vuur. Meer verrassend wordt sinds kort ook Microsoft geviseerd.

En daar begint het schoentje te wringen. Meta, Alphabet en Microsoft vormen met Amazon, Apple, Nvidia en Tesla de Magnificent Seven, die de voorbije jaren voor het mooie weer op de beurs hebben gezorgd. Ze zijn goed voor 30 procent van de beurwaarde en 40 procent van de prestatie van de S&P 500-index sinds begin 2023. Als greenbleaching uitdijt, is het niet zo moeilijk een groene stok te vinden om de hele Magnificent Seven bont en blauw te slaan. Amazon heeft dubieuze arbeidspraktijken. Apple laat iPhones produceren door Foxconn in China in al even dubieuze arbeidsomstandigheden. De chips van Nvidia vuren artificiële intelligentie aan, dat energie vreet en volgens sommigen massaal arbeidsplaatsen zal vernietigen. En Tesla komt in het vizier door Elon Musks bromance met Trump.

De gangbare gedachte is dat je beleggingsrisico’s beter kunt beheersen door het gebruik van duurzame criteria. Greenbleaching kan echter leiden tot onderdiversificatie. Het dreigt een perfecte storm te creëren voor duurzaam beleggen, wanneer de zwarte schapen een topprestatie neerzetten op de beurs.