‘Meer vrijwilligerschap in de samenleving moet een prioriteit van de volgende regeringen zijn’

Philippe Vandekerckhove, de CEO van Rode Kruis-Vlaanderen die deze maand een ereteken van de Vlaamse regering kreeg, ziet drie belangrijke werven om het vrijwilligerschap in onze samenleving verder te versterken.

Na de eerste medailles voor België op de Olympische Spelen is er één discipline waar ons land zeker nog goud kan binnenhalen: vrijwilligerschap.

Ons land scoort al hoog in termen van vrijwilligerswerk: België staat op de derde plaats wereldwijd, na Luxemburg en Nederland. Een bronzen medaille dus. Wat wij doorgaans vanzelfsprekend vinden om als vrijwilliger te doen, zoals leiding geven in de jeugdbeweging op zondag of bloed geven tijdens de collecte in het cultureel centrum, is dat allerminst in veel andere landen. De samenleving betaalt in die landen een prijs voor de onderinvestering in het vrijwilligerschap. Maar het kan nog beter: Rode Kruis-Vlaanderen pleit daarom voor meer vrijwilligerschap in de samenleving. Wij gaan voor goud.

Investeren in de samenleving

De ondersteuning van vrijwilligersorganisaties wordt typisch als een kostenpost beschouwd, maar eigenlijk is het een investering in de samenleving. Vrijwilligers steken niet alleen belangeloos en onbetaald de handen uit de mouwen, maar dragen ook substantieel bij aan het welzijn van hun medemens en de draagkracht van publieke diensten. Onderzoek van het Third Pillar Research Centre van Rode Kruis-Vlaanderen (zie kader punt 1) bracht bijvoorbeeld aan het licht dat landen met een hoger niveau van vrijwilligerswerk minder geconfronteerd worden met polarisatie en dat er minder mensen zijn overleden aan covid-19 (zie kader punt 2).

Tijdens de covid-19-pandemie werd het ‘terugverdieneffect’ van vrijwilligerswerk nog op een andere manier duidelijk. Gemeentelijke overheden kregen een budget toegewezen om de vaccinatiecentra op te zetten en te beheren. Dankzij de massale inzet van vrijwilligers bleven veel van die budgetten – voor Vlaanderen zo’n 75 miljoen euro – grotendeels onbenut, wat resulteerde in aanzienlijke besparingen voor de overheden.

Maar denk ook aan de onbaatzuchtige inzet van vrijwilligers die elk jaar opnieuw gratis EHBO-lessen geven aan zo’n 50.000 mensen. Of aan de vrijwilligers die plasma of bloed doneren en zo jaarlijks bijna 100.000 patiënten helpen. Vrijwilligers vervullen dus niet alleen maatschappelijke noden, ze doen dat ook op een kostenefficiënte manier. Een goed georganiseerd vrijwilligersveld is dus een investering, en geen kostenpost.

Structureel, toegankelijk en oprecht vrijwilligerschap

Om vrijwilligerschap in onze samenleving verder te versterken zien we drie belangrijke werven.

Ten eerste, het correcte gebruik van de term ‘vrijwilliger’. De sluipende commercialisering van vrijwillige activiteiten naar onbelast bijklussen (bijvoorbeeld 24 euro per uur als ‘vrijwillige’ brandweer) erodeert de sociale status van echte vrijwilligers. Het behoud van oprecht vrijwilligerschap is cruciaal voor het weefsel in onze samenleving.

Ten tweede, één toegankelijk platform voor zowel hulpvragers als kandidaat-vrijwilligers. In crisistijd is er geen tijd te verliezen om snel een match te vinden, wat momenteel onmogelijk is door het lappendeken aan beschikbare platformen.

Ten derde, een vermindering van de administratieve lasten, zodat de tijd die nodig is voor aanvragen en rapporteringen kan gaan naar het aantrekken en behouden van vrijwilligers.

Vrijwilligers zijn dus de ruggengraat van een gezonde samenleving. En niet alleen omdat ze zich onbetaald inzetten. Hun aanwezigheid en actie redt levens en versterkt de sociale cohesie, op een efficiënte manier, die niet door personeel kan worden geëvenaard, noch overgenomen. Het is daarom essentieel dat de volgende regeringen het vrijwilligerschap zien als een investering en niet als een kostenpost. Hoewel een bronzen medaille niet slecht is, kunnen we beter: laat ons mikken op goud!