Mario Draghi en het neokeynesianisme

Het langverwachte rapport van Mario Draghi over de competitiviteit van Europa is eindelijk uit. Net op het moment dat de Europese Commissie haar beleidsprogramma voor de komende vijf jaar moet opstellen. Het is dan ook de bedoeling dat het rapport de krijtlijnen uittekent voor het toekomstige Europese beleid.

Positief in het rapport is dat het de noodzaak van de industrie in Europa benadrukt. Het verwijst naar de productiviteitskloof met de Verenigde Staten, die almaar groter wordt. Het bruto binnenlands product per capita ligt in Europa 30 procent lager dan in de Verenigde Staten. Voor wie een beetje de Europese economische politiek volgt: die 30 procent werd ook al gebruikt voor de Lissabon-strategie in 2000. We hebben dus een kwarteeuw Europese stagnatie gekend.

Oorzaken van de welvaartskloof

Betekent dat dat de Europeanen minder werken? Ja, de welvaartskloof wordt voor 28 procent veroorzaakt doordat de Europeanen minder uren werken in hun leven. Je zou dus kunnen zeggen dat Europeanen kiezen voor vrije tijd in plaats van voor materiële welvaart. Maar het belangrijkst is de productiviteitskloof, die verantwoordelijk is voor 72 procent van de welvaartskloof. Het komt er dus niet op aan meer te werken, maar beter te werken. De kloof met de Verenigde Staten wordt alsmaar groter.

Het rapport gaat inderdaad meer over productiviteit dan over competitiviteit. Innovatie moet het antwoord bieden. Het Draghi-rapport zegt dat we ons moeten richten op sleutelsectoren. Welke, dat zegt het rapport niet. Je kunt je afvragen waarom een groep economen na maandenlang werken er niet in slaagt die sleutelsectoren in kaart te brengen. Zou dat te gevoelig liggen voor de Europese beleidsmakers en de lobbygroepen?

Omgevingsfactoren

Het rapport wijst terecht op de uitdagingen van Europa. De energieprijzen zijn in Europa vier à vijf keer hoger dan in de Verenigde Staten. Een echt Europees energiebeleid moet dat aanpakken. Het rapport wijst ook terecht op de administratieve lasten die in Europa verstikkend blijven, vooral voor de kmo’s. Eigenaardig dat het rapport niet eens de hoge loonkosten vermeldt. Zouden de vakbonden daar voor iets tussen zitten?

Ecologie als investeringskans

Het Europa van Frans Timmermans was het Europa van de Green Deal. Gelukkig daalde bijtijds het besef in dat er buiten de groene dogma’s ook zoiets als welvaart bestaat. De Green Deal werd door Thierry Breton omgedoopt tot de Green Industrial Deal. Nu gaat Draghi nog een stapje verder door te stellen dat investeringen om koolstofneutraal te worden slechts kunnen als ze ook economisch verantwoord zijn. Klimaatinvesteringen kunnen slechts als ze een bijdrage aan de economie leveren. Dat is een kentering van formaat. Ecologie wordt daardoor eerder een investeringskans dan een obstakel. Die derde fase lijkt mij inderdaad zeer aangewezen.

Leencapaciteit

Om alle noodzakelijke investeringen te realiseren, is een bijkomende kapitaalbehoefte van 800 miljard per jaar nodig, stelt het rapport. Deels kan dat komen via de privésector door een betere werking van de kapitaalmarkten. Maar daarnaast, stelt Draghi, moeten de overheden hun gemeenschappelijke leencapaciteit maximaal gebruiken. Zulke bedragen, gelijk aan driemaal het naoorlogse Marshall-plan, zal de overheden nog meer in de schulden steken. Trouwens, Europa deed dat al eerder door 750 miljard te lenen op de kapitaalmarkten om de Green Deal te financieren.

Maar al die schulden dienen wel te worden terugbetaald door de komende generatie. Deficit spending, stelde Keynes, kan enkel als het tijdelijk is, op korte termijn en als overheden in de goede jaren reserves opbouwen. Dat laatste werd in de wind geslagen. Deficit spending is niet de oplossing op lange termijn. De oplossing bestaat erin een beleid te voeren waarbij de industrie zich welkom voelt en de omgevingsfactoren investeringsvriendelijker worden.

Door de massaal voorgestelde overheidsuitgaven in niet nader gepreciseerde sectoren verliest het rapport een stuk geloofwaardigheid. Jammer! Of het een gemiste kans is om Europa back on track te brengen en de de-industrialisatie een halt toe te roepen, zal afhangen van de vertaling die de lidstaten eraan geven.