‘Mag een mens nog gedegouteerd zijn van oorlog, zonder meer?’

‘Tot het afschuwelijkste der dingen is de menselijke geest in staat.’ De briljante schrijver Fjodor Dostojevksi schreef het al in Misdaad en Straf. Toegegeven, dat boek is een kluif en dat zinnetje zat goed verstopt tussen wolken van woorden en langgerekte zinnen. Maar toch heb ik het altijd onthouden. Ik heb het – denk ik – ooit gemarkeerd. Deze maand kreeg die zin alweer een nieuwe dimensie. Ik heb het natuurlijk over de oorlog die momenteel woedt in Gaza.

Kinderen die het leven laten. Mensen die hun hebben en houden in een plastic zak hebben gepropt en prompt hun huis moeten verlaten. Bommen die vallen nabij scholen en hospitalen. Een overvolle intensive care die door de omvang van het geweld elke ziekenhuisgang bestrijkt…

De beelden die we te zien krijgen, zijn verschrikkelijk hard. Het zijn beelden die geen mens onder ogen zou moeten krijgen, maar ze komen toch tot ons omdat het belangrijk is te zeggen, te zien en te erkennen: daar speelt zich een onmetelijk groot drama af. Een leed dat we niet meer tellen in tien- maar in honderdtallen doden. Die hoge getallen ontmenselijken de slachtoffers die langs beide kanten te betreuren vallen. Maar toch: in het publieke debat wordt gejammerd, gezeverd en geschermd met ‘ja, maar’. ‘Ja, maar Israël is de bezetter.’ ‘Ja, maar Hamas zijn terroristen.’ Alsof al die doden, al die gewonden en al dat leed gepardonneerd kunnen worden met een simpele bijzin.

Iedereen die is geïmpacteerd door het conflict verdient volgens mij meer respect. De enige ‘ja, maar’ waar ik al dagen naar snak, is de ‘ja, maar die onschuldige burgers’. ‘Ja, maar al diegenen die niet voor al dat geweld hebben gekozen.’

De verdeeldheid in het Midden-Oosten verdeelt ook de publieke opinie in het Westen. Het is tegenwoordig blijkbaar bon ton oorlog en geweld van eender welk kamp goed te praten vanuit onze moreel superieure ivoren toren. Terwijl het niet onze moeders zijn die worden verkracht, terwijl het niet onze vrienden zijn die omkomen. Makkelijk een kamp kiezen vanop zo’n afstand.

‘In onze samenleving is collectieve identiteit iets vuils geworden, maar kennelijk voelen velen zich toch erg verbonden met wat elders in de wereld gebeurt’

Julien De Wit

Toen rector van de Universiteit Gent Rik Vandewalle zich liet ontvallen dat hij het conflict wel erg complex vond, stuitte dat op een golf van kritiek. Blijkbaar moet iedereen nu meteen een kant kiezen. Ook in het Westen. Ook als je toegeeft er te weinig van te kennen. Hoe complex kan het zijn, zo’n decennialang conflict met implicaties voor de hele wereldpolitiek? Blijkbaar moet iedereen meedoen aan het oeverloze ge-ja-maar. Mag een mens nog gewoon gedegouteerd zijn van leed en geweld, zonder meer?

Ook over de berichtgeving in het Westen lopen de gemoederen hoog op. Op X las ik dat sommigen de VRT-programmatie ‘PLO-tv’ noemden. Wat later zag ik ‘het andere kamp’ roeptoeteren dat diezelfde VRT pro-Israël zou zijn. De journalistiek, op welke zender of in welke krant ook, verdient meer krediet. In De Afspraak zei een van de gasten zo mooi dat het eerste slachtoffer in een gewapend conflict, de waarheid is.

We verwachten van journalisten dat ze in no time verslag uitbrengen over nieuwsfeiten waarvan we de echtheid niet kunnen opmaken. Wanneer er dan eens een voorbehoud wordt gemaakt of een twijfel wordt geuit, delen we die journalisten genadeloos in in kampen. Voor of tegen, goed of slecht. Journalist of propagandist. Ik vind dat niet normaal.

Intussen steken ook in het Westen protesten de kop op gelinkt aan het conflict. Met opnieuw die kampen tegenover elkaar. In onze samenleving is collectieve identiteit iets vuils geworden, maar kennelijk voelen velen zich toch erg verbonden met wat elders in de wereld gebeurt. In het publieke debat zijn velen openlijk Palestijn of Israëliet. Misschien moeten we die bron van gemeenschappelijkheid aanboren om straks te ijveren voor wat ons écht verbindt: de nood aan vrede en stabiliteit in de wereld.