‘Machtigen spreken over veel emoties, behalve over hun angsten, hun tekorten, hun falen’

Machtigen zijn gevoeliger voor beloningen, en minder op hun hoede voor bedreigingen.

Met stijgende verbazing hebben we gekeken naar de vreemde politieke spelletjes in ons land na de lokale verkiezingen en naar de destructieve manipulaties en leugens in de Verenigde Staten. We kijken verbaasd naar het verbale geweld, de beledigingen en de scheldpartijen.

Hoe meer opleiders, columnisten of academici ons op het hart drukken te streven naar solidariteit, open communicatie, kwetsbaar leiderschap en win-win, hoe verbaasder we staren naar het fenomeen dat we kennen maar zo moeizaam begrijpen. Macht. Media die alles onthullen, zwijgen over de machtsspelletjes in de eigen rangen. CEO’s spreken graag met de pers, en die moet dan maar gewoon geloven dat macht in het bedrijf niet voorkomt.

Macht is nochtans zorgvuldig bestudeerd, en niet alleen in politieke kringen. En er is een inzicht gegroeid dat wijst op een vicieuze cirkel. Machtigen zijn actiever dan niet-machtigen. Machtigen nemen meer initiatief, lappen conventies sneller aan hun laars, voeren vaak het hoge woord, durven bij onderhandelingen het eerste bod uit te brengen. Door die dynamiek winnen ze nog aan invloed, want in het algemeen schatten wij actieve mensen hoger in dan passieve. Je kunt het vergelijken met een lege visvijver waar je honderd vissen in uitzet. Ze zijn allemaal ongeveer even groot, maar de iets grotere zwemmen sneller, eten meer, groeien sneller en na enkele weken zie je enkele grote vissen rondzwemmen en vele kleintjes. Minder machtigen kijken langer de kat uit de boom, vallen het liefst niet te veel op. Uit recent onderzoek is wel gebleken dat die cirkel niet eindeloos ronddraait, hij stopt bij de meesten onder ons, behalve bij de grootmeesters in het spel om de macht.

Een merkwaardig kenmerk van machtige mensen is dat zij gemakkelijk over hun emoties spreken. Ze zijn blij, ontgoocheld, boos. Psychologen pleiten eindeloos voor kwetsbaar leiderschap, machtigen echter spreken over veel emoties, behalve over hun angsten, hun tekorten, hun falen. Dat past niet in het beeld van de sterke figuur. Minder machtigen houden hun gevoelens het liefst voor zichzelf. Zij spreken alleen in een beschermde, veilige omgeving. Menswetenschappers pleiten er dan ook voor om toxische werkomgevingen af te bouwen, zodanig dat iedereen vrij kan communiceren. Goed bedoeld, natuurlijk, maar helaas is dat soort adviezen koren op de molen van diegenen onder ons die inslapen met Machiavelli onder het hoofdkussen. Minder machtigen krijgen dan nog wat minder kans ervaring op te doen met psychologisch bedreigende situaties. Het is alsof je kinderen wil leren te fietsen, maar nooit de zijwieltjes wegneemt. Vallen hoort erbij. Anders zullen alleen de allesdurvers nog fietsen.

Incompetente bazen kunnen heel veel kwaad aanrichten voor ze ooit verdwijnen, in de veronderstelling tenminste dat ze geen posities inpalmen waar ze nog meer kwaad kunnen. Niet alle herkozen burgemeesters hebben goed bestuurd, Elon Musk is vele malen met de heel grove en vuile borstel door de stal gegaan. En Donald Trump is nu weer voor vier jaar een onwaarschijnlijke ‘live case’ van invloed, macht en manipulatie. Te bestuderen aan alle linkse universiteiten, Harvard op kop, want daar hebben de Republikeinen niet zo lang geleden al minstens één rectorscalp veroverd, die van de zwarte rector Claudine Gay.

Dat machtigen actiever zijn, is op zich niet slecht. Ondernemers moeten in hun organisatie snel initiatief nemen en niet lamlendig aarzelen. Machtigen zijn echter ook gevoeliger voor beloningen, en minder op hun hoede voor bedreigingen, tenzij ze volledig ontsporen en ronduit paranoïde worden, maar dat is de uitzondering, niet de regel. Ze zien ook beter dan wie ook de weg naar persoonlijke beloningen, vandaar dat machtigen heel snel bezwijken voor grote bonussen, veel applaus, platte vleierij, en heel vaak voor extraatjes zoals extravagant comfort. En als de beloningen op seksueel vlak beschikbaar zijn, hebben machtigen ook heel vaak weinig remmingen.

De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. www.marcbuelens.com