‘Maak van de nieuwe regering een veiligheidsregering’

De sense of urgency om te investeren in een veiligheidscultuur, komt er niet, zegt Julien De Wit.

Terwijl de ballistische raketten Israël om de oren vlogen, beleefde de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte, een pittige eerste dag op kantoor. Het conflict in het Midden-Oosten lijkt een nieuwe fase te zijn ingegaan, één dag na het landen van de Russische premier in Teheran. Intussen lijken ook China en de Russen dichter tegen elkaar aan te schurken en hangen veel van Oekraïnes overlevingskansen af van de onvoorspelbare presidentsverkiezingen in Amerika. Centraal-Afrika blijft een kruitvat en volgens recente Europol-analyses mogen we ons zorgen maken over de opmars van ISKP, de gevaarlijkste tak van IS, die nu ook aanslagen buiten haar gebruikelijke territorium plant en uitvoert.

Veiligheidscultuur

Een tijdperk van geopolitieke onstuimigheid dreigt en Europa kijkt toe. Hoewel ze na elke crisis werd beloofd, is er – zeker in ons land – nog geen veiligheidscultuur. Sterker nog: mocht Teheran op Brussel in plaats van op Tel-Aviv hebben gemikt, dan waren we met z’n allen overgeleverd aan de goodwill van de Amerikanen om ons hachje te redden. Anders zouden onze dames en heren politici vanaf het dak van het parlement de raketten uit de lucht moeten schieten met waterpistooltjes. Wie denkt dat de grootschalige raketaanval op Israël enig politiek debat op gang zou brengen over het investeren in een meerlagige luchtafweer, is eraan voor de moeite. Het debat ging vooral over wie de grootste slechterik is in het hele verhaal. De sense of urgency om te investeren in een veiligheidscultuur, komt er niet.

Toch zou het onfair zijn te stellen dat er helemaal niets is gebeurd. In 2021 werd de eerste nationale veiligheidsstrategie van ons land opgesteld, een strategisch document dat de grote lijnen van het veiligheidsbeleid uitzet. Het uiteindelijke doel is een veiligheidscultuur waarin veiligheids-, inlichtingen- en militaire diensten op elkaar afgestemd zijn. Ondanks herhaaldelijke verzoeken van defensie was het de eerste keer dat zo’n strategie werd uitgewerkt. Ik voerde voor mijn thesis onderzoek naar die veiligheidsstrategie en hoewel politici er trots op zijn, vertoont ze grote hiaten.

Langetermijnvisie en budget

Allereerst is het onduidelijk of de Nationale Veiligheidsstrategie nog wel actueel genoeg is. In tegenstelling tot de Nederlandse heeft onze grote strategie geen vervaldatum. Dus zonder politieke wil om ze te updaten, gebeurt er niks. Het is ook niet top of mind bij de politici. Bovendien heeft de Vlaamse regering zich nooit achter die veiligheidsstrategie geschaard, omdat ze zich onvoldoende betrokken voelde bij de totstandkoming. Bovendien rijst de vraag of de strategie uit 2021 wel concreet genoeg was. Ze bevatte mooie woorden, maar weinig concrete acties. De implementatie moest ook budgetneutraal zijn. Lees: geen euro extra kosten.

Daarom een oproep aan de federale onderhandelaars: maak van uw regering een veiligheidsregering, met een langetermijnvisie, concrete acties én een budget. We staren ons blind op de arbitraire 2 procentnorm van de NAVO, maar intussen liggen de investeringsgemiddelden van de NAVO-landen al hoger dan die 2 procent van het bruto binnenlands product.

Betrek ook de bevolking erbij. In een tijdperk van hybride en psychologische oorlogvoering is het cruciaal de weerbaarheid van de samenleving te vergroten. Haal de mosterd gerust bij andere landen: investeer in educatie en weerbaarheidstraining, breng defensie en de burgerwereld dichter bij elkaar, en werk samen met private bedrijven. Zoals de Nederlanders zeggen: iedere burger is een schakel in de veiligheidsketen. Het opbouwen van een veiligheidscultuur is geen project van ambtenaren, cabinetards en veiligheidsexperts, maar van de hele samenleving.

De auteur is publicist, columnist en master internationale politiek