Natuurlijk zijn langdurig werklozen vooral zelf verantwoordelijk voor hun carrière, maar zonder hulp zullen ze niet overeind krabbelen.
Het had nooit zover mogen komen dat bijna 200.000 langdurig werklozen straks hun uitkering verliezen. Ze hadden nooit twee jaar, laat staan twintig jaar, zonder werk mogen blijven. De overheid geeft ook al bijna twintig jaar meer dan de helft van het bbp uit. In 2025 is dat 354 miljard euro. Toch slaagt ze er niet in dat probleem grondig aan te pakken. Dat is georganiseerde onverschilligheid. Ook voor de vakbonden is de grote groep langdurig werklozen een schandvlek. Ze kunnen zich niet verschuilen achter het argument dat de levenslange uitkering een vorm van noodzakelijke solidariteit was voor degenen die niet goed meekunnen in de samenleving. Daarvoor hebben ze een te groot belangenconflict, niet alleen door hun rol in de uitbetaling van de uitkeringen. Het kwam de vakbonden niet slecht uit dat de arbeidsmarkt kunstmatig verkleind werd en dat werknemers minder met elkaar moesten concurreren.
De beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd riskeert uit te monden in georganiseerde onverschilligheid in het kwadraat. Trends-journalist Jozef Vangelder praatte de voorbije dagen met arbeidsmarktexperts en bedrijven die veel jobs hebben met een lage instapdrempel. De langdurig werklozen zijn bijna kansloos op de arbeidsmarkt. Niet alleen door een gebrek aan vaardigheden en attitude, maar ook door gezondheids- en sociale problemen, die nu eenmaal meer voorkomen bij mensen in een kwetsbare situatie. Voor de meeste langdurig werklozen dreigt een enkele rit naar het OCMW of het ziekenfonds.
De strengere aanpak van werklozen is voorlopig een trofee waar alleen electoraal mee te scoren valt. Er mogen gerust ook wat kanttekeningen worden geplaatst bij het politieke gespin van de jongste weken. Er melden zich inderdaad meer mensen aan voor vacatures. In Wallonië, dat het meest inactieven telt, ziet de Forem (Waalse tegenhanger van het VDAB) ook meer langdurig werklozen een baan vinden. Maar er zijn geen garanties op duurzaam succes. Als het leidt tot werkzoekenden die niet verder raken dan onregelmatige uitzendarbeid, zijn we even ver verwijderd van het einddoel: meer duurzame economische groei om onze dure sociale zekerheid en gezondheidszorg te blijven financieren.
Zonder hulp zullen langdurig werklozen niet overeind krabbelen.
Natuurlijk zijn langdurig werklozen vooral zelf verantwoordelijk voor hun carrière, maar zonder hulp zullen ze niet overeind krabbelen. Langdurig werklozen komen bovendien in een perfecte storm terecht. Er is niet alleen de verslechterde conjunctuur, die de uitzendarbeid onder druk zet. Er is ook de concurrentie van de flexi-jobs. En door artificiële intelligentie en robotisering zullen minder orderpickers, callcentermedewerkers en andere banen met een lage instapdrempel nodig zijn.
Werkgevers doen veel inspanningen, maar de grootste verantwoordelijkheid ligt bij de overheden, meer bepaald bij de deelstaten. Zowel bij Forem als bij VDAB moet fors worden bespaard. Daarbovenop komt bij de VDAB ook nog een explosief kerntakendebat. De B in VDAB staat voor ‘beroepsopleiding’, en Vlaams minister van Werk Zuhal Demir (N-VA) moet die taak deels uitbesteden aan privépartners. We moeten niet naïef zijn. Zo’n complexe reorganisatie, waar complete afdelingen van de VDAB in onzekerheid verkeren, zal wegen op de kwaliteit van de dienstverlening. De langdurig werklozen dreigen daar de dupe van te worden.
We doen ook te weinig om de instroom naar de langdurige werkloosheid te verminderen. Zelfs in Vlaanderen heeft 6 procent van de min-25-jarigen geen middelbaar diploma. Dat is bijna een garantie op langdurige werkloosheid. Ook hier is er natuurlijk de verantwoordelijkheid van het individu, maar Vlaanderen worstelt met de aanpak van jongeren die minder gedijen in een schoolse omgeving. Het nieuwe systeem voor leren op de werkvloer, duaal leren, heeft groeipijnen. En dat is nog vriendelijk uitgedrukt. Het aantrekkelijker en beter maken van duaal leren kan de langdurige werkloosheid droogleggen.