‘Kiezers willen gerustgesteld worden door heldere taal. Vermijd dus woorden als identitair links’

In een interview met De Zondag zegt Egbert Lachaert dat de meeste liberale leiders economisch rechts zijn en identitair links en dat die twee niet samengaan. Ik probeerde dat te begrijpen. Rechts heeft immers minstens twee betekenissen: economisch en cultureel.

Economisch rechts is een onvoorwaardelijke voorstander van de vrije markt. Geen planeconomie, geen centrale sturing van de economische processen. Geen zware ingrepen in de processen en gevolgen van de vrije markt. Niet te veel herverdeling, geen kapitaalbelasting, geen subsidies, geen steun aan bedrijven en ook niet te veel aan individuen. Een beperkte herverdeling en een lage belasting op winsten. Want als je niet oplet, straf je succes en moedig je de houding aan van aangeleerde hulpeloosheid: heb medelijden, ik ben slachtoffer van de rijken, de politici, mijn geslacht, mijn ras, mijn jeugd, mijn verkeerde studierichting.

De notie ‘identitair links’ is mij minder helder. Links vertrekt van solidariteit. Mijn identiteit is dus niet zozeer Gentenaar, man of bakker, maar ik identificeer mij met iedereen in de wereld die het moeilijk heeft. Met mensen die niet zo duidelijk weten met welk geslacht ze zich identificeren, met andere rassen, vooral als die systematisch onderdrukt worden. Ik identificeer mij niet met mijn auto, maar wel met de planeet die catastrofaal opwarmt. Links-identitairen kiezen altijd de kant van de onderdrukten.

Het is mij helemaal niet duidelijk of identitair links een lichtjes andere term is voor progressief. Cultureel rechts is in ieder geval conservatief. Voor een conservatief is het heden een voorlopig eindpunt van een rijk en boeiend verleden, voor een progressief is het heden een beginpunt van een betere toekomst.

Die twee dimensies – economisch rechts en conservatief – vallen vaak samen. De Amerikaanse Republikeinen zijn conservatief en kapitalistisch. De Britse conservatieven, de N-VA en de Nederlandse VVD zijn rechts in beide betekenissen van het woord. In principe zouden de groenen conservatief moeten zijn: laten we onze planeet en onze waarden behouden. Maar Groen is meestal progressief en dan luidt het discours: door de verkeerde neoliberale waarden brengen we de planeet in gevaar, dus verander de waarden, wees progressief.

Maar uiterst rechts heeft economisch niet zo’n zuiver profiel. Ze richten zich vaak tot de gewone man of vrouw, tot het gele hesje, dat zich het slachtoffer voelt van het economisch systeem. Hun jobs worden uitgevoerd naar China, hun fabriek wordt gesloten door buitenlandse overnames, hun jobs verdwijnen door nieuwe technologie. Hun leefomstandigheden verslechteren door de sluiting van het postkantoor of de buurtwinkel. De kleine handelaar heeft zijn bestelwagen op diesel nodig om naar de markt te rijden. Die groep wil geen vrijhandel, ze wil importtarieven, America First, koop lokaal. Wij eerst. Op die manier krijg je een vreemde situatie: links is globalistisch door solidariteit met alle volkeren, en economisch rechts houdt van vrijhandel en globalisering. Daar dwars doorheen krijg je nationalisme, populisme en ‘weg met centraal bestuur en de elite die daar rondloopt’.

Uiterst rechts is hard. Het is wit of zwart. Wie schuldig is, wordt gestraft. Wie niet aan strikte eisen voldoet, kan geen lid van onze maatschappij worden. Onderzoek bij de Amerikaanse Republikeinen heeft aangetoond dat ze duidelijkheid wensen. Geen vage grenzen. Geen flou artistique. Dat is blijkbaar de grote aantrekkingskracht van rechts. Eindelijk duidelijkheid. Je werkt of je werkt niet. Je bent ziek of je bent gezond. Je onderschrijft de westerse waarden of niet. Een intellectuele oplichterij, natuurlijk, maar de kiezer wil geen intellectuele zwaargewichten, die wil gerustgesteld worden door heldere taal. En geen geruzie in de partij. En zeker woorden vermijden als ‘identitair links’.

De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. www.marcbuelens.com