‘Als er dan toch winnaars zijn in de klimaatopwarming, dan zijn het Rusland en China’

Op lange termijn kan de Noordelijke Zeeroute de Suezroute overbodig maken, tot grote vreugde van China en Rusland, zegt Jan Longeval.

De impact van de aanvallen op het scheepsverkeer in de Rode Zee door de Houthi-rebellen maakt de kwetsbaarheid van de wereldwijde aanvoerketens pijnlijk duidelijk. Het maakt ook de geopolitieke kwetsbaarheid van landen als China pijnlijk duidelijk. En het zet de enorme geopolitieke sterkte van Amerika in de verf.

Maar er zijn niet alleen Jemenitische kapers op de kust. Ook de klimaatverandering leidt tot ingrijpende veranderingen in de internationale machtsbalans. Ze levert op termijn Rusland en China een enorm economisch en geopolitiek voordeel.

De scheepvaart staat in voor 80 procent van het internationale goederentransport. De Kaaproute, die passeert via Kaap de Goede Hoop, was lang de enige maritieme connectie tussen Noord-Europa en de Aziatische kusten.

Sinds 1869 biedt de Suezroute, behalve voor de zogenoemde capesize mastodonten, een 6.000 kilometer korter alternatief. Ze is daarmee doorgaans goedkoper dan de Kaaproute, maar ze is fragieler omdat ze door meer smalle zeestraatjes passeert.

De Suezroute, bekeken vanuit Europa, loopt door het Kanaal en vervolgens door de Straat van Gibraltar, 14 kilometer breed op haar smalste punt, die toegang geeft tot de Middellandse Zee. De reis gaat dan verder via het Suezkanaal naar de Rode Zee. Voor ze de Indische Oceaan bereiken, moeten de schepen passeren via Bab el-Mandeb, Arabisch voor Poort der Tranen, een zeestraat van 27 kilometer breed waar de Houthi’s vandaag toeslaan en die haar naam dus niet alleen ontleent aan de vele ondieptes en dwarsstromen.

Maar het wordt pas echt spannend in de Straat van Malakka, de zeearm tussen Sumatra en Maleisië die toegang geeft tot de Zuid-Chinese Zee. De Straat van Malakka is ‘s werelds drukste vaarroute. Ze is ook de bevoorrechte aanvoerroute naar Azië van olie uit de Perzische Golf. China voert via die route 80 procent van zijn oliebehoefte in.

En daar wringt het schoentje. De Indische Oceaan, waar de Rode Zee en de Perzische Golf deel van uitmaken, en de Westelijke Stille Oceaan worden gecontroleerd door de Amerikaanse marine. Het is een koud kunstje voor Amerika om de Straat van Malakka, die de vorm heeft van een fuik met een toegang van slechts 2,8 kilometer breed aan het Phillips Kanaal in Singapore, af te sluiten om zo de Chinese economie de nek om te wringen.

Taiwan fungeert daarnaast als wat generaal Douglas MacArthur ooit America’s unsinkable aircraft carrier noemde omdat het voor China de vrije toegang tot de Stille Oceaan belemmert. Indien China Taiwan annexeert of de Straat van Taiwan blokkeert, en Amerika terugslaat door de Straat van Malakka te blokkeren, dan hebben we een derde wereldoorlog.

Maar de klimaatverandering biedt China op termijn een uitweg. Het ijs in de Noordelijke IJszee smelt steeds meer weg in de zomermaanden, waardoor het uitzicht ontstaat op een nieuwe maritieme route tussen Europa en Azië: de mythische Noordelijke Zeeroute. Ze begint boven Noorwegen en loopt langs de kusten van Siberië door de Beringstraat om vervolgens af te buigen naar het oosten.

De route is liefst 7.000 kilometer korter dan de Suezroute. En ze staat nagenoeg geheel onder de controle van Rusland, dat honderden miljarden investeert in nieuwe havens, in spoor- en militaire infrastructuur en in nucleaire onderzeeërs en ijsbrekers die de commerciële schepen moeten begeleiden. Op lange termijn kan de Noordelijke Zeeroute de Suezroute overbodig maken, tot grote vreugde van China en Rusland.

Rusland claimt ook de gigantische grondstofvoorraden in het Noordpoolgebied, goed voor biljoenen dollars, die makkelijker toegankelijk worden door de klimaatopwarming. Tegen 2080 zou de klimaatopwarming ook landbouw mogelijk maken in zowat de helft van Siberië, een ontzaglijk gebied van 10 miljoen vierkante kilometer. Als er dan toch winnaars zijn in de klimaatopwarming, dan zijn het Rusland en China wel.