‘Is Donald Trump misschien gaga in plaats van MAGA?’

De auteur van deze column is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu

Twee weken geleden omschreef ik in Trends de cyclus van de Trump-methode. Fase 1: dramatiseer een grond van waarheid in een overreactie die vriend en vijand verbaast. Fase 2: aanschouw het theater van nooddiplomatie van geallieerden die zich existentieel bedreigd voelen door hun sterkste bondgenoot. Fase 3: gebruik hun smeekbedes om toegiften te forceren op eender welk terrein waar je zelf wilt scoren.

Als het meezit, beleven we nu fase 2 van de Trump-methode over Oekraïne. De Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer trokken deze week richting Washington om de Amerikaanse president Donald Trump een totale knieval voor Rusland uit het hoofd te praten. Hopelijk brengt ons dat in de fase 3, waarbij Trump alsnog Oekraïense en Europese belangen wil aanhoren in ruil voor een grote deal. We zullen zien. Zelfs voor Trump was de pervertering van de waarheid over Oekraïne nooit gezien. Het slachtoffer zou de dader zijn, de dader een slachtoffer, een verkozen president een dictator en een dictator een sterke leider. Trump overtrof bijna de Russische propaganda. Dat moet ons doen afvragen: is hier meer aan de hand?

Is Trump een marionet van het Kremlin? Heeft president Vladimir Poetin over Trump chantagemateriaal uit een Miss-World-verkiezing in Moskou? Heeft de Russische staat toch de eerste verkiezing van Trump in 2016 gemanipuleerd? Dat zijn samenzweringstheorieën die blijven rondgaan. Ze zouden de schijnbare gehoorzaamheid van Trump aan de Kremlinagenda kunnen verklaren. Maar ze lijken toch onwaarschijnlijk, nu de man al voor van alles en nog wat is vervolgd en intussen veilig en wel herverkozen is.

Is Trump misschien gaga in plaats van MAGA? Is hij een losgeslagen projectiel dat van geopolitiek een flipperkast maakt, gespeend van werkelijkheidsbesef, drijvend op egotisme, badend in dogma’s zoals de overtuiging dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky alleen maar geld wil? Is hij een pure bullebak die elke beleidskritiek als een persoonlijke aanval countert zoals een straatvechter? Is hij de personificatie van de dollemantheorie van internationale relaties, zich zo volatiel en onvoorspelbaar voordoend opdat iedereen hem uit schrik zou paaien? Dat zou allemaal kunnen verklaren waarom Trump een retorische boksmatch met Zelensky voert en Oekraïne als een maffiabaas tot de overdracht van grondstoffen en mineralen dwingt als voorwaarde voor enige Amerikaanse steun.

Het zijn allemaal onrustwekkende hypotheses. Maar ze verbleken bij de meest rationele en de meest waarschijnlijke: Trump laat Oekraïne en Europa vallen omdat Rusland hem meer waard is. Misschien is Trump een Amerikaanse Poetin die niet maalt om de rechten of de territoria van andere landen, zolang die niet dienstig zijn voor een nationalistisch of imperialistisch Amerika. Wat hij dan vooral wil, is Amerika onttrekken aan dure verplichtingen in een Europa dat er niet toe doet, focussen op de eigen hemisfeer en op Azië. Daarbij heeft hij de Russen liever als gesprekspartners en handelspartners dan als verstokte Chinese bondgenoten. Daarvoor slachtoffert hij Oekraïne en bedient hij Rusland in een vernederd Europa, net zoals hij zichzelf met Groenland of Panama wil bedienen.

Het is een kortzichtige en cynische interpretatie van ‘Make America Great Again’, die Amerika op termijn eenzaam en kleiner zal maken: gaga dus. Ze betekent niet dat Taiwan bij voorbaat verloren is, als Trump zou vinden dat daar wel Amerikaanse sterkte op het spel staat. Maar de essentie is dat Europa en Oekraïne alleen op de Amerikaanse agenda kunnen raken door Amerika meer te bieden dan Rusland, in wat Trump zelf belangrijk vindt. De Russische delegatie op de gesprekken in Riyad zwaaide met honderden miljarden zakenkansen voor Amerikaanse bedrijven. Zij hebben de boodschap alvast begrepen.