‘Is Donald Trump een Chinese undercoveragent?’

Is Donald Trump een Chinese undercoveragent? Dat is natuurlijk een belachelijke vraag. Maar ‘Make America Great Again’ heeft in de praktijk perverse effecten die China op het wereldtoneel groter kunnen maken, en Amerika kleiner. De Verenigde Staten die zich internationaal terugtrekken als partner in ontwikkelingssamenwerking en het gezondheidsbeleid, scheppen een vacuüm waarin China kan stappen. De Verenigde Staten die handelsrelaties gebruiken als geopolitiek chantagemiddel, laten China toe om zich zowaar tot kampioen van eerlijke handelsregels te kronen. De Verenigde Staten die bondgenoten als vijanden bejegenen, stimuleren landen om een Amerikaans bondgenootschap te vermijden. Een Amerika dat zich tegenover pakweg Groenland of Panama gedraagt zoals China tegenover Taiwan en Rusland tegenover Oekraïne, normaliseert agressie en zaait wantrouwen bij kwetsbare landen wereldwijd. De Verenigde Staten die de NAVO-solidariteit opzeggen, stimuleren Europese landen om niet langer onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu te staan.

De methode van Trump is steevast dezelfde. Hij durft reële problemen te benoemen, met een grond van waarheid. Lekkende grenscontroles, handelsbedrog door China, de veiligheid van nieuwe vaarroutes rond de Noordpool, de Chinese invloed in Zuid-Amerika, stabiliteit voor Israël, enzovoort. Hij lanceert een provocerende overreactie: een gigantische grensmuur, torenhoge invoertarieven, Groenland innemen, het Panamakanaal terugnemen, Gaza wederopbouwen zonder de Gazanen. Die escalatie jaagt iedereen in de gordijnen, waarbij Trump graag nog wat olie op het vuur gooit.

Na de schok volgt het verwerkingsproces van nooddiplomatie. Koortsige verzoeken en urgente bezoeken speuren naar wat de onberekenbare malloot in Washington zou willen aanvaarden. Daarbij blijkt Trump steevast tot onderhandelen bereid. Trump heeft geen principes, alleen pragmatische onderhandelingsposities. Door extreem in te zetten verzet hij de bakens van wat onderhandelbaar is. En hij verbindt alles met alles. Het gaat over handelstarieven, maar finaal ook over drugssmokkel. Het gaat over de handelsbalans in relatie met de Verenigde Staten, maar finaal ook over defensie-uitgaven. Het gaat over Rusland, maar finaal ook over zeldzame mineralen in Oekraïne.

In het beste geval forceert Trump een doorbraak die met conventionele diplomatie ondenkbaar was. Hij zal Groenland wel niet innemen, maar misschien gaat Denemarken daar nu veel meer in veiligheid investeren, of kiest een autonoom Groenland voor een verregaand veiligheidspact met de Verenigde Staten. Gaza zal wel Gaza blijven, maar misschien worden de Arabische landen eindelijk mee verantwoordelijk voor vrede en stabiliteit. In het slechtste geval was het allemaal schijn en verkoopt de egotripper Trump een symbolische toegift als een historische overwinning. Daarop hopen de Chinezen en daarvoor werken ze.

Trump is nog geen maand terug aan de macht. De verwachte barrage richting Europa – over het einde van de oorlog in Oekraïne, hogere Europese defensie-uitgaven binnen de NAVO, het Europese handelsoverschot met Amerika en onze relatie met China – moet nog komen. Maar wij weten wel al wat het onmiddellijke resultaat is van een Amerika dat zich gedraagt als een onberekenbare bully. We vertrouwen Amerika minder en willen ons lot meer zelf in handen nemen. De bulldozer Trump wint misschien wel harde macht op korte termijn, maar op middellange termijn verliest Amerika aan zachte macht.

Aan ons om voor de toekomst te bewijzen dat we in staat zijn harde macht met zachte macht te combineren, en de prijs voor harde macht te betalen in bloed en goud. Maar ondertussen kunnen we nog niet zonder de Amerikanen en dat weet Trump maar al te goed.

De auteur is co-CEO van denktank Itinera, strategie consultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu