“Dat zal nu toch moeten wachten!” Het is niet meteen de reactie die je verwacht van één van je meest trouwe en ijverige medewerkers wanneer je haar vraagt een klus die binnen haar takenpakket valt, uit te voeren. De reden voor de weigering? Haar zoon legt binnenkort het officiële staatsexamen af – het zogenaamde ‘gaokao’ – aan het einde van het middelbaar en de uitslag ervan is voor hem, en bij uitbreiding de familie, levensbepalend. De komende weken staan voor het gezin volledig in het teken van het ondersteunen van de zoon.
China heeft een meritocratisch onderwijssysteem. De score op je eindexamen en niet je afkomst of vermogen bepaalt het niveau van de universiteiten waar je toegang kan toe krijgen. Het gaokao is een uniform examen dat de kennis toetst bij studenten van verplichte thema’s als wiskunde en Chinees, en van vakken die afhangen van hun gekozen studierichting: humane wetenschappen (geschiedenis, politiek, geografie) of harde wetenschappen (chemie, biologie, fysica). Begin juni nemen naar schatting 13 miljoen eindejaarsstudenten over het hele land simultaan het examen af. Het eindresultaat is een cijfer dat bepaalt tot welk niveau van universiteiten je toegang kunt krijgen.
Een goede score en afstuderen aan een goede universiteit bieden gegarandeerde werkzekerheid en een goedbetaalde job.
Voor de familie Liu, met een zoon die een heel knappe kop heeft voor harde wetenschappen, betekent dat mogelijk een Win for Life-ticket. Een goede score en afstuderen aan een goede universiteit bieden gegarandeerde werkzekerheid en een goedbetaalde job. Mama Liu komt uit een arme boerenprovincie. Als jong meisje trok ze naar de grote stad, Sjanghai, om aan de bak te komen en zich op te werken in een bedrijf. Zonder mooie diploma’s wou dat zeggen onderaan beginnen in de administratie van een groot bedrijf, tegen 300 euro per maand, en zich opwerken door als boekhouder dagelijks manueel duizenden onkostenbonnetjes te staven.
Haar ijverige werkattitude werd opgemerkt door één van de managers die haar aannam als persoonlijke assistent, maar ook van haar verwachtte zeven dagen op zeven beschikbaar te zijn voor werk. Werkgevers in Sjanghai huren graag migrantenwerkers in als assistenten. Ze redeneren dat geboren en getogen Sjanghainezen met vastgoed in de stad vaak al miljonairs zijn door de waarde van hun huizen en dat die nooit zo hard gaan werken als een migrant.
Uiteindelijk slaagde ze erin in de buitenwijk van de stad een huisje te kopen en officieel inwoner van Sjanghai te worden. Dat gaf haar zoon de mogelijkheid naar één van de publieke scholen in Sjanghai te gaan die de wereldwijde PISA-ranking aanvoeren voor wiskunde, wetenschap en leesvermogen – haar versie van de Chinese droom. Maar goed, eerst nog scoren op het examen. De zoon blijft gelukkig koel onder de druk, en dat is goed, want velen bezwijken onder het loodzware gewicht op hun schouders en krijgen te kampen met mentale problemen. De mama, die is wel bloednerveus, vandaar dat ik haar het meteen vergeef dat ze me een moment de neus heeft afgebeten.