Ik geef opdat jij geeft. Of liever: ik geef over vijf jaar opdat jij nu geeft. Dat vat de aanstaande belastinghervorming en de koopkrachtverhoging die ze moet realiseren, goed samen. Om een lastenverlaging ‘aan het einde van de horizon’ met een prijskaartje van ruim 4 miljard euro rond te krijgen, worden lasten, ook die op arbeid, al vanaf volgend jaar verhoogd, met centenindexen, btw- en accijnsverhogingen en andere pakjestaksen (lees meer in dit overzicht over het federale begrotingsakkoord van eind november)
Om de rekening te doen kloppen, wordt een lastenverlaging van 1 miljard euro met een jaar uitgesteld en als cadeautje doorgeschoven naar een volgende regering. Zeg dat je 4 miljard zult uitgeven in 2029, stel van die uitgave 1 miljard uit tot 2030, en je kunt dat bedrag als een besparing opnemen in je begrotingstabel die maar reikt tot 2029, en dus je eigen bestuursperiode. Jezelf rijk rekenen, heet dat.
Waar gaan die miljarden naartoe? Premier Bart De Wever lichtte vorige week in de Kamer een tipje van de sluier op door te stellen dat wie werkt tegen 2030 gemiddeld kan rekenen op ongeveer 1.000 euro extra netto per jaar. Met ‘gemiddeld’ en ‘ongeveer’ neemt een fiscalist geen genoegen. Daarom een wat genuanceerder beeld. De lastenverlaging komt er hoofdzakelijk door drie maatregelen. De grootste slokop is de verhoging van de belastingvrije basissom, het deel van het inkomen waarop je geen belasting betaalt. Die maatregel kost bijna 4 miljard euro. Iedereen krijgt de verhoging, maar ze mag enkel werkenden ten goede komen. Niet-werkenden zien daarom het voordeel van de verhoging gecompenseerd met een evenredige verlaging van de belastingvermindering op hun uitkering. Maar dat principe is niet waterdicht, want heel wat gepensioneerden zullen hun koopkracht toch zien stijgen door de maatregel. Het single proof maken van de bijzondere bijdrage sociale zekerheid (BBSZ) die de vorige gids, Jean-Luc Dehaene, in 1994 heeft ingevoerd, is goed voor 436 miljoen euro. Vooral de alleenstaanden met een hoger inkomen worden er beter van. De verhoging van de fiscale werkbonus ten slotte, goed voor 358 miljoen euro, komt uitsluitend de lage lonen ten goede.
Als we het effect van de inflatie neutraliseren – de hervorming wordt over meerdere jaren uitgesmeerd – en als we rekening houden met de gemeentebelasting, geeft dat de volgende cijfers. Een gehuwde met een bruto-maandloon van 4.000 euro ziet zijn koopkracht tegen 2030 stijgen met 74 euro per maand. Hogere lonen ondergaan eenzelfde stijging. Voor een alleenstaande bedraagt die, dankzij een single proof BBSZ, 85 euro bij een brutoloon van 4.000 euro en 105 euro bij een loon van 5.500 euro. (Onder de ‘gehuwde’ valt ook wie wettelijk samenwoont. Mensen die feitelijk samenwonen, worden als ‘alleenstaande’ belast.
Kinderen versterken het effect van de hogere belastingvrije basissom vanwege de progressieve belastingtarieven en de verhoging van de belastingvrije toeslagen voor de eerste twee kinderen. Met twee kinderen ten laste krijgt een gehuwde in plaats van 74 euro netto 111 euro meer. Voor een alleenstaande is dat maandelijks 122 euro meer bij een brutoloon van 4.000 euro, en zelfs 141 euro meer bij een loon van 5.500 euro. Maar dat effect wordt tenietgedaan als er drie of meer kinderen in het spel zijn. Want de belastinghervorming voorziet in een indexeringsstop van alle toeslagen voor kinderen en andere personen ten laste. Dat is een nog niet eerder beproefde besparingsmaatregel, die de koopkrachtwinst voor grote gezinnen flink tempert. Een gehuwde met drie kinderen ten laste gaat er zo maandelijks met slechts 84 euro op vooruit.
Maar dé verliezers van de belastinghervorming zijn de werklozen. Om de financiële kloof tussen werken en niet werken te maximaliseren, gaan al hun belastingverminderingen voor de bijl, waardoor een werkloze tot 165 euro netto per maand verliest. Voor hen geen witte rook in 2030.
De auteur is fiscalist bij Wolters Kluwer