Hoe waarschijnlijk is een grote overwinning van RN in Frankrijk? ‘Twee factoren zorgen voor onzekerheid’

Door de grote onzekerheid in Frankrijk zullen Europese markten de komende weken nog onrustig blijven, schrijft Andy Langenkamp.

Over enkele dagen gaan de inwoners van de tweede economie van de eurozone en de enige EU-kernmacht naar de stembus. Het doel van het uitroepen van verkiezingen door de Franse president Emmanuel Macron naar aanleiding van de voor zijn partij desastreuze Europese verkiezingen verwoordde hij in Le Monde als volgt: “Ik heb een granaat naar hun benen gegooid. We zullen zien hoe zij daarmee omgaan.”

Markten gaan er niet heel beheerst mee om: Europese en met name Franse aandelen hebben behoorlijk terrein prijsgegeven, spreads tussen de Franse en de Duitse langetermijnrentes zijn opgelopen en de euro is verzwakt. Kortom, beleggers vrezen nieuwe politieke verhoudingen die niet veel goeds betekenen voor Frankrijk en de Europese eenheid. Is die angst overtrokken of gerechtvaardigd?

Lees ook de analyse van Trends-journalist Alain Mouton: dreigt een Franse schuldencrisis?

‘Pest of cholera’

Macron lijkt erop te gokken dat de verkiezingen straks bestempeld kunnen worden met “als twee honden vechten om een been, loopt de derde ermee heen”. Hij hoopt schijnbaar dat de net opgerichte linkse alliantie Nouveau Front Populaire (NFP) en het blok rond Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen en Jordan Bardella straks intern verscheurd worden, zodat Macron en zijn Renaissance (RE) de lakens blijven uitdelen samen met enkele centrumpartijen. Een prominente Franse zakenman zei al tegen Financial Times dat de keuze voor NFP of RN neerkomt op kiezen tussen de pest of cholera.

Macron zal bij zijn verkiezingsbesluit 2022 in gedachten hebben gehad. Links vormde toen ook een gezamenlijk blok, maar de deelnemers lagen al snel meer met elkaar overhoop dan met Macron na hun tweede plek bij de verkiezingen.

Voor Macron kan ook meespelen dat als RN wint, het moet laten zien met regeringsverantwoordelijkheid te kunnen omgaan. Daarbij zal het, volgens Macrons zienswijze, jammerlijk falen, waardoor Le Pen en co afgeschreven zijn voor de presidentsverkiezingen van 2027.

Lees verder onder de foto

Het Franse bedrijfsleven is zich aan het indekken: topmensen van grote bedrijven proberen een wit voetje te halen bij RN om de nog vrij vage economische agenda van de partij te kunnen invullen en bijsturen.

Maar hoe waarschijnlijk is een grote overwinning van RN? RN leidt met afstand de peilingen, maar er moeten 289 zetels in de wacht gesleept worden voor de absolute meerderheid. De partij heeft er nu 88. Zelfs als RE de helft van haar huidige zetels verliest en de rechtse, voorheen grote Les Republicains (LR) al haar zetels aan RN kwijtraakt, dan nog komt de tandem Le Pen-Bardella 70 zetels te kort.

Bij dat alles zorgen de volgende twee factoren voor onzekerheid:

• Het is mogelijk dat de Fransen via de Europese verkiezingen – die als relatief onbelangrijk worden beschouwd door veel kiezers – een middelvinger opstaken naar Macron, maar dat ze voor de landelijke verkiezingen een gematigder keuze maken.

• In 2022 gaven de peilingen RN 20 tot 30 zetels. Het werden er drie keer zoveel. Kiezers waren wellicht terughoudend om openlijk aan peilingbureaus toe te geven dat ze op de controversiële partij zouden stemmen, maar eenmaal in het anonieme stemhokje werd toch het kruisje gezet bij Le Pens partij. Dat kan nu weer gebeuren, al heeft Le Pen haar toon sterk gematigd en is haar partij al een stuk acceptabeler geworden voor velen.

Op links vormen Macrons uitdagers het linkse blok NFP, een samenraapsel van de socialisten, communisten, groenen, het radicaal-linkse La France Insoumise van Jean-Luc Mélenchon en nog enkele partijtjes. Er was gelijk al controverse over een premierschap van Mélenchon – die onder andere achtervolgd wordt door beschuldigingen van antisemitisme – waardoor hij zich genoodzaakt zag te verklaren dat iemand anders premier wordt, mocht links zegevieren. De linkse alliantie zal waarschijnlijk het onderspit delven tegen RN en al vrij snel onder grote interne druk komen; de deelnemers kennen gewoonweg te veel onderlinge meningsverschillen.

Ensemble met Macrons partij RE zal de verkiezingen zeker niet winnen, maar kan er wel voor zorgen dat de winnende alliantie ver verwijderd blijft van een absolute meerderheid. Dat probeert RE onder andere door in 65 van de 577 districten geen eigen kandidaat te presenteren om de kansen van gematigde medestanders te vergroten.

De twee meest waarschijnlijke scenario’s

Bij dit alles moet niet vergeten worden dat de verkiezingen over twee rondes plaatsvinden als in een district geen enkele kandidaat meer dan 50 procent van de stemmen haalt in de eerste ronde. Een totaal ander systeem dan bij de Europese verkiezingen, dat ervoor zorgde dat Macrons partij in 2017 met 32 procent van de eersterondestemmen uiteindelijk 61 procent van de parlementszetels bemachtigde. 

Volgens het bovenstaande zijn de twee meest waarschijnlijke scenario’s een overwinning van RN waarbij Le Pen en Bardella op enige afstand blijven van een absolute meerderheid of een uitslag zonder een duidelijke winnaar, zoals in 2022.

Door de grote onzekerheid zullen Europese markten de komende weken nog onrustig blijven. De duikeling van Franse aandelen was trouwens opvallend, omdat aandelen in de Franse aandelenindex CAC40 en in de MSCI France maar voor 15 procent afhankelijk zijn van de Franse markt. Het verlies was dan ook grotendeels te danken aan Franse financials die veel Frans overheidsschuldpapier bezitten.

Overigens zijn Franse staatsobligaties voor 52 procent in handen zijn van buitenlandse beleggers. Buitenlandse investeerders zullen makkelijker Franse staatsobligaties van de hand doen dan Fransen zelf.

Na 7 juli is een opluchtingsrally waarschijnlijk, als blijkt dat RN minder haar stempel op Frankrijk kan drukken dan gevreesd of dat Ensemble verrast met een beter dan verwachte uitslag door optimaal te profiteren van het electorale stelsel van twee rondes met het winner takes all-principe. In dat geval zal de spread tussen de tienjarige Duitse en Franse rente flink terugvallen, zullen Franse aandelen (en andere Europese aandelenbeurzen) een opleving zien en zal de euro aansterken.

Behaalt RN toch een grote overwinning, dan zullen we tegengestelde bewegingen zien met een beperkte (gezien ook enkele voor het bedrijfsleven aantrekkelijke voorstellen van RN) duikeling voor Franse aandelen en van andere Europese aandelenindices, aangezien weer twijfels ontstaan over de houdbaarheid van de euro. Verder zal de spread tussen de Franse en Duitse tienjarige rentes verder oplopen en zal de euro meer terrein verliezen. Die bewegingen zullen deels weer ongedaan gemaakt worden als de RN-soep minder heet wordt gegeten dan ze wordt opgediend. En die was door Le Pen al aardig afgekoeld.

Andy Langenkamp is strategisch analist bij ECR Research en ICC Consultants.