‘Het simplistische beeld dat Afrika voor China slechts een wingewest is, klopt niet’

Afrika speelt een strategische rol voor China.

Onlangs dronk ik een koffie met een oude schoolvriend. Als bankier – hij is een Belg met Guinese wortels – richt hij zich op de financiering van de groeiende handel tussen Europa en Afrika. De interesse in Afrika als potentiële groeimarkt houdt hem volop bezig. In 2025 zal het continent 1,5 miljard inwoners tellen. Afrika heeft een jonge, snel groeiende bevolking en een toenemende middenklasse. In ons gesprek hebben we het ook over de rol van China.

Afrika speelt een strategische rol voor China. De toegang tot de Afrikaanse landbouwarealen is cruciaal voor de Chinese voedselzekerheid, terwijl olie uit landen als Angola en Nigeria de energiebehoefte van de Chinese industrie ondersteunt. En Afrika heeft waardevolle mineralen zoals kobalt, koper en lithium, die essentieel zijn voor China’s hoogtechnologische exporteconomie.

Het simplistische beeld dat Afrika voor China slechts een wingewest is, klopt niet. De groeiende bevolking en de opkomende middenklasse zijn een nieuwe, beloftevolle afzetmarkt voor Chinese producten zoals smartphones, medische apparatuur, windmolenparken en elektrische voertuigen. In de Afrikaanse landen vindt China partners voor de ‘dedollarisatie’, de beweging om de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar te verminderen.

Een tweede misvatting is dat de Chinese overheid enkel uit is op het financieren van met schulden beladen megaprojecten in Afrika, om Afrikaanse landen te overladen met onhoudbare leningen en hen politiek afhankelijk te maken. Recente analyses spreken dat tegen. Slechts 12 procent van de Afrikaanse buitenlandse schuld komt van Chinese kredietverstrekkers – een kleiner aandeel dan dat van multilaterale organisaties of particuliere geldschieters. Met de afkoelende Chinese economie en de groeiende druk op de binnenlandse consumptie is het voor de Chinese overheid bovendien lastig zich te verantwoorden bij haar bevolking voor zulke buitenlandse mega-investeringen, die aan het einde toch vaak uitdraaien op een herstructurering of de kwijtschelding van schulden. China heeft dus belang bij duurzame partnerschappen gericht op handel en investeringen met een reëel economisch rendement. De Chinese president Xi Jinping omschreef de nieuwe generatie projecten van het Belt and Road Initiative als “klein maar prachtig”, om te benadrukken dat de focus ligt op schaalbare, duurzame investeringen. Op het laatste China-Afrika-samenwerkingsforum afgelopen september in Peking werd dan ook een pakket van 50,7 miljard dollar aan kredietlijnen en investeringen afgeklopt, gericht op handel en economische groei.

De Afrikaanse leiders volgen de Chinezen niet blindelings. Ze bieden weerstand bij ongunstige deals, maken zich zorgen over de toenemende Chinese invloed en spelen grootmachten – het Westen, opkomend India, Rusland en China – tegen elkaar uit om de beste overeenkomst te verkrijgen. De relatie tussen China, Afrika en het Westen hoeft geen zero-sumverhouding te zijn. China werkt samen met internationale financiële instellingen om de Afrikaanse schuldenlast aan te pakken, wat zowel de Afrikaanse stabiliteit als de investeringszekerheid bevordert. Europese bedrijven kunnen voortbouwen op de Chinese investeringen in infrastructuur om hun handelsbetrekkingen met het continent uit te breiden. En wat kunnen ze nog doen? “Sneller beslissen” – zonder betutteling – “en na een beslissing sneller handelen”, luidt het advies van mijn oude schoolkameraad, die daarmee de voornaamste frustraties van zijn Afrikaanse zakenpartners over Europeanen samenvat.

De auteur werkt in China als bedrijfsadviseur voor One-Stop China