‘Het schouwspel dat zich afspeelt in de Verenigde Staten is helaas meer dan een schouwspel’

“Aesopos heeft ons in de zesde eeuw voor Christus veel fabels in dichtvorm nagelaten”, schrijft Marc Buelens in zijn wekelijkse column. “De meest aangrijpende is voor mij die over de wolf en het lam. Onze cynische leraar Latijn vertelde het toen we vijftien waren. Ik ben het nooit vergeten.”

Een lam raakt afgezonderd van de kudde en de wolf wil het opeten. Hij heeft niets te vrezen, geen herder in de buurt. Toch kruipt er enige aarzeling in zijn lijf. Hij moet toch, vooral voor zichzelf, een uitleg vinden om zo’n onschuldig dier op te eten.
“Vorig jaar heb je me zwaar beledigd.”
“Dat kan niet, ik was niet eens geboren.”
“Je graast op mijn weilanden.”
“Ik eet nog geen gras, ik drink alleen moedermelk.”
“Je drinkt van mijn bron.”
“Dat kan niet, ik zei het toch al, ik drink alleen moedermelk.”
“Je maakt het water, waar ik hier in de rivier sta, heel vuil.”
“Dat kan niet, ik sta stroomafwaarts.”
“Ach, je moeder heeft mij eindeloos beledigd en ik kan niet naar huis zonder diner.”
En de wolf at zonder verdere plichtplegingen het lam op.

Machtigen laten zich niet afschrikken door feiten, afspraken of goede manieren. Zij bepalen de wet. Dat lijkt vanzelfsprekend in een democratie. Maar nu maken we in het Westen voor het eerst kennis met een president van de Verenigde Staten die een zuivere machtspoliticus is. Niets is zijn fout. Alles is de fout van zijn slachtoffers, zelfs voor een vliegtuigcrash is Joe Biden verantwoordelijk.

Wij willen dat onze verkozen leiders uitleg geven. Echte democratie telt vier niveaus: mee weten, mee denken, mee praten en mee beslissen. We beseffen dat we niet met z’n allen mee kunnen beslissen, en we laten onze vertegenwoordigers meepraten. We kunnen dat ook zelf door lezersbrieven in te sturen, deel te nemen aan vergaderingen of gewoonweg door thuis of op café de zaken te bespreken. Ons minimumrecht is mee weten.

Ons bestuur moet transparant zijn, niet te veel bedisselen in gesloten kamers of ons in het ongewisse laten. Bij dat laatste hoort ook: niet te veel liegen. En meedenken dan? Een democratisch verkozen leider moet ons helpen te begrijpen wat er beslist wordt. Het buikgevoel van de Grote Leider is niet voldoende. Dat tarieven ‘mooi’ zijn is een belachelijk argument. Je medewerkers kiezen op grond van één criterium – ze hebben mijn leugens over gestolen verkiezingen geloofd – is liegen over meritocratie. Ze hoeven niet eens competent te zijn.

Dit is allemaal, vanuit democratisch standpunt, gewoonweg huiveringwekkend. Het schouwspel dat zich afspeelt in de Verenigde Staten is helaas meer dan een schouwspel. Democratie dient om de machtigen te begrenzen, zo mogelijk met rede, zo niet met diverse instituties: parlementen, rechtbanken, vrije pers, ambtenaren, ja zelfs buitenlandse regeringen. Trump zorgt ervoor dat zijn machtsbasis de geloofwaardigheid van die instituties ondergraaft. Met macht elimineert hij ze één voor één.

Denk ik dat het lang zal duren? Macht verwerft meer macht. Ik zie twee mogelijke tegengewichten. De kiezer kan over twee jaar in de tussentijdse verkiezingen de kaarten anders schudden. Maar dan moet de Democratische partij wel wakker worden. Ze doet mij iets te veel denken aan de Groenen. Fijne mensen, mooie idealen, maar zwakke politici.

De tweede hoop zie ik bij het Hooggerechtshof. Trump heeft dat, ondanks de indruk die onze pers vaak wekt, niet volledig in de hand. Ja, de meerderheid is conservatief. En er is geen reden voor het hof om weldoordachte en doorgesproken conservatie maatregelen tegen te houden. Maar maatregelen die overduidelijk indruisen tegen de grondwet, tegen de goede politieke zeden, tegen het belang van de overgrote meerderheid van de inwoners, daar zie ik het hof wél ingrijpen.

De geschiedenis leert dat de grootste bedreiging voor Trump uit eigen rangen komt. Dat weet elke politicus.