We hebben het leven steeds meer gereduceerd tot een checklist. Een reeks voorwaarden die moeten kloppen vooraleer we ergens instappen of blijven. Een job moet interessant zijn, goed betaald, flexibel, betekenisvol, met toffe collega’s, een inspirerende leidinggevende, doorgroeikansen, impact, autonomie en balans. Eén vakje dat niet voldoet, en we twijfelen of het wel juist is.
Hetzelfde gebeurt in relaties. Een partner moet tegelijk soulmate, beste vriend, therapeut en sparringpartner zijn, en emotioneel en sociaal volledig op dezelfde lijn zitten. De collectieve lat ligt torenhoog en wie dat aankaart krijgt al snel te horen dat hij zijn standaarden verlaagt. Dat is opvallend, want historisch waren relaties en jobs nooit bedoeld om alle dimensies van ons leven te dragen. Vandaag eisen we dat ze dat wel doen.
Deze manier van kiezen lijkt mondig en zelfbewust, maar creëert een fundamenteler probleem. We zijn bang geworden om ons te verbinden. Alles blijft optioneel en voorlopig, nooit perfect genoeg. We houden de deur op een kier voor het geval dat er iets beters om de hoek staat. Psycholoog Barry Schwartz beschreef al hoe meer keuze leidt tot minder besluitvaardigheid. Vandaag leidt het ook tot minder bereidheid om te blijven, zelfs wanneer iets wél waardevol is.
Die mentaliteit is niet onschuldig. Ze mondt uit in wat ik een commitmentcrisis noem. Je ziet ze in teams die geen continuïteit meer kennen, in relaties die snel breken, in organisaties die elke paar maanden opnieuw moeten beginnen omdat ervaring wegvloeit. Je ziet ze in steden waar vrijwilligerswerkingen moeilijk volk vinden, in sportclubs die kampen met afhakers en in politieke systemen waarin langetermijnbeleid verdrinkt in korte aandachtsspannen. Als alles tijdelijk en suboptimaal wordt, verliest een samenleving haar capaciteit om iets op te bouwen dat langer meegaat dan de hype van het moment.
Dat vraagt tijd en commitment, precies wat we steeds minder willen geven: aan ons werk, onze relaties en elkaar.
Parallel groeit een tweede beweging. Elke ervaring moet onmiddellijk renderen en elke relatie wordt beoordeeld op directe return. Het maakt begrijpelijk waarom we alles willen meten: jobs, werkgevers, partners en zelfs ons eigen leven. Maar wat echt waardevol is, verdwijnt uit zicht zodra we het proberen te kwantificeren. Zoals invested zijn, ook zonder dopamine. Verantwoordelijkheid opnemen als niemand kijkt. De extra mile gaan, niet omdat het beloond wordt maar omdat het bijdraagt tot iets dat groter is dan jezelf.
Vooruitgang ontstaat niet uit ideale omstandigheden maar uit imperfecte commitment
Een land dat economisch en geopolitiek relevant wil blijven, heeft meer nodig dan talent. Het heeft mensen nodig die langer dan één project, één kwartaal of één ongemak durven mee te bouwen. Mensen die begrijpen dat competitiviteit ontstaat door zich vast te bijten. Niet door eindeloos grenzen af te bakenen of te wachten tot alles ideaal is, maar door nieuwe grenzen te trekken en door te zetten wanneer het moeilijk wordt. Stabiliteit en continuïteit zijn geen romantische begrippen. Ze zijn een productiefactor. Innovatie vraagt niet alleen creativiteit maar ook volgehouden arbeid, institutioneel geheugen en het vermogen om cycli uit te zitten.
Wanneer iedereen zichzelf ziet als consument van werk, relaties of identiteit, brokkelt dat vermogen af. Vooruitgang is per definitie collectief. Een samenleving zonder commitment verliest competitiviteit.
Dat betekent niet dat iemand zich moet vastklampen aan situaties die schadelijk zijn. Maar de reflex om weg te gaan bij het eerste teken van ongemak is even onvolwassen als blijven in wat destructief is. Tussen die twee ligt toewijding. Blijven wanneer iets goed is maar niet perfect. Werken aan wat ruw is maar potentieel heeft. Groeien in plaats van vervangen.
Daarom moeten we af van het idee dat het leven een checklist is die volledig moet kloppen vooraleer we durven te investeren. De werkelijkheid is nooit compleet. Mensen zijn nooit af. Organisaties zijn nooit perfect. Vooruitgang ontstaat niet uit ideale omstandigheden maar uit imperfecte commitment.