‘Het klimaatdividend, een rechtvaardige en daadkrachtige oplossing voor de klimaatuitdaging’

Enkele Vlaamse economen zien een groot potentieel draagvlak voor de invoering van een klimaatdividend voor gezinnen en ondernemingen, ter compensatie van een CO2-heffing. Lees hieronder hun uiteenzetting. De ondertekenende auteurs vindt u onderaan deze vrije tribune.

Om de Vlaamse doelstelling van 40 procent minder uitstoot van broeikasgassen in 2030 te kunnen halen (ten opzichte van 2005), moet vanaf nu een jaarlijkse emissievermindering van 3,2 procent per jaar gerealiseerd worden. Dat is ongeveer een verdrievoudiging van de inspanningen in het verleden. De regeringsonderhandelaars dienen dus een doortastender klimaatbeleid uit te werken.

CO2-heffing

Economen schuiven dikwijls een CO2-heffing als klimaatbeleidsmaatregel naar voren. Bij een CO2-heffing wordt een taks geheven op het verbruik van energie (stookolie, gas, elektriciteit, …) in functie van de CO2-uitstoot van elke energiedrager. Stookolie stoot bijvoorbeeld per eenheid energie meer CO2 uit dan aardgas.

Economen zijn het erover eens dat een CO2-heffing een betere manier is om de CO2-uitstoot te verminderen dan opgelegde verplichtingen of subsidies voor energiebesparende investeringen. Verplichtingen, zoals renovatieverplichtingen van woningen, kunnen dikwijls omzeild worden en dwingen gezinnen en ondernemingen tot het uitvoeren van dure investeringen. Subsidies blijken dan weer in de praktijk vooral naar de hogere inkomensgroepen te gaan en ontmoedigen innovatie door hun focus op bestaande technologieën.

Een CO2-heffing heeft die nadelen niet. Een dergelijke heffing geeft een directe financiële prikkel aan gezinnen en bedrijven om hun CO2-uitstoot te verminderen, waarbij ze zelf kunnen beslissen hoe ze dit tegen de laagste kosten kunnen realiseren.

Maar een CO2-heffing heeft ook een aantal nadelen, zoals de extra financiële last voor gezinnen en bedrijven. Verder wordt ze als sociaal onrechtvaardig ervaren, aangezien lagere inkomensgroepen – vergeleken met hoge inkomensgroepen – een groter aandeel van hun inkomen aan energie moeten besteden. Hierdoor zouden lage inkomensgroepen – relatief ten opzichte van hun inkomen – een grotere heffing moeten betalen.

Klimaatdividend als oplossing

Het klimaatdividend is een economische maatregel die de voordelen van een CO2-heffing volledig realiseert en de nadelen vermijdt. Het is een taxshift waarbij de inkomsten van de CO2-heffing integraal terugvloeien naar de bedrijven en gezinnen als een ‘CO2-dividend’.

De CO2-heffing zal – als eerste onderdeel van het klimaatdividend – een financiële prikkel geven aan bedrijven en gezinnen om hun CO2 -uitstoot te verminderen.

Het compenserende CO2-dividend – het tweede onderdeel van het klimaatdividend – bestaat bij ondernemingen uit lagere belasting van de lonen. Bij gezinnen bestaat het uit een vaste jaarlijks uitkering per gezin, eventueel gecorrigeerd voor het aantal gezinsleden.

Het klimaatdividend is daardoor sociaal rechtvaardiger. Bovendien versterkt het op termijn de concurrentiekracht van onze bedrijven en heeft het een positief effect op onze welvaart, tewerkstelling én de overheidsbegroting.

Impact klimaatdividend voor ondernemingen

Bij arbeidsintensieve ondernemingen, waar veel werknemers ten opzichte van het energieverbruik actief zijn, zullen de ontvangsten door de belastingverlaging van de lonen hoger zijn dan de extra kosten door stijgende energieprijzen. Deze ondernemingen zullen dus netto geld ontvangen in het dividendensysteem.

Daarentegen ervaren ondernemingen met een hoog energieverbruik het tegenovergestelde. Zeer energie-intensieve ondernemingen, die internationaal concurreren, ontvangen extra CO2-dividenden die op dezelfde wijze worden berekend als de gratis emissierechten in het Europese ETS-systeem, waardoor ze hun internationale concurrentiepositie behouden.

Voor alle ondernemingen samen zal de som van de verlaging van loonkosten en CO2-dividenden overeenkomen met de CO2-heffing. De nettobelasting is dus nul, waardoor het klimaatdividend fiscaal volledig neutraal is.

De individuele ondernemingen zullen door de – wegens de CO2-heffing – hogere energieprijzen energiebesparende investeringen uitvoeren. Hierdoor zullen ze zoals gewenst hun CO2-uitstoot verminderen en tegelijkertijd de lokale economie ondersteunen. Verder zullen ze door de lagere loonlasten meer personeel willen tewerkstellen, wat de tewerkstelling verhoogt. De toegenomen economische activiteit en tewerkstelling heeft uiteindelijk ook een positief effect op de belastinginkomsten en daarmee ook de overheidsbegroting.

Impact klimaatdividend voor gezinnen

Het klimaatdividend compenseert de CO2-heffingen die gezinnen betalen door middel van de uitkering aan de gezinnen van een vast CO2-dividend per gezin, eventueel aangepast op basis van het aantal gezinsleden. Bijvoorbeeld: elk gezin ontvangt 1 deel van het CO2-dividend, plus 0,5 delen per extra gezinslid. De lage-inkomensgroepen hebben in absolute termen typisch lagere energiekosten en zullen er dus financieel op vooruit gaan. Ook de gezinnen met hoge inkomens kunnen er netto financieel op vooruit gaan, op voorwaarde dat ze milieubewuste keuzes maken. Het voorgaande illustreert de sociale rechtvaardigheid van het klimaatdividend.

Voor alle gezinnen samen zal de som van de uitbetaalde CO2-dividenden overeenkomen met de CO2-heffing. De nettobelasting is dus nul, waardoor het klimaatdividend ook voor gezinnen fiscaal volledig neutraal is.

De individuele gezinnen zijn door de hogere energieprijzen gemotiveerd om energiebesparende acties te realiseren, zoals opteren voor vervoer met een lage CO2-uitstoot, het isoleren van hun eigen woningen en/of het huren van energiezuinige woningen.

Dat zal op zijn beurt weer andere actoren (bijvoorbeeld verhuurders van woningen) aanzetten om energiebesparende investeringen uit te voeren (in casu het energiezuiniger maken van de verhuurde woningen). Door al deze acties realiseren de gezinnen net zoals de ondernemingen de gewenste CO2-uitstootvermindering én stimuleren ze tegelijkertijd de lokale economie.

Draagvlak en uitvoerbaarheid

Het potentiële draagvlak van de maatregel is zeer groot. In de Verenigde Staten hebben in januari 2019 bijvoorbeeld vier voormalige voorzitters van de Amerikaanse centrale bank alsook 27 winnaars van de Nobelprijs voor Economie hun steun uitgesproken voor een klimaatdividend.

Het klimaatdividend kan op nationaal niveau uitgevoerd worden, waardoor het snel gerealiseerd kan worden en het tegelijkertijd ook een goede voorbereiding is voor een Europese of zelfs wereldwijde oplossing. Canada en Oostenrijk voerden het klimaatdividend al eerder in, respectievelijk onder de namen ‘Canada Carbon Rebate‘ en ‘Klimabonus‘. Waar wachten we nog op?

Koen Schoors (gewoon hoogleraar UGent)

Paul De Grauwe (professor London School of Economics and Political Science)

Steven Van Passel (gewoon hoogleraar Universiteit Antwerpen)

Johan Coolen (energie-expert Factor4)

(de ondertekenaars tekenen allemaal in eigen naam)