De nieuwe wereldorde: ‘Europa’s soft power moet veel meer gepaard gaan met hardere instrumenten’

De afgelopen week beleefden we het openingssalvo van de lang verwachte botsing tussen de twee supermachten die de 21ste eeuw zullen definiëren. De beurzen kleuren bloedrood, er is paniek bij internationale bedrijven en de wederzijdse heffingen doen de handel tussen de Verenigde Staten en China de facto stilvallen. De twee landen zijn tektonische platen die al lang tegen elkaar duwen. Jarenlang groeiden de spanningen onder het oppervlak en waren kleine bevingen voelbaar: handelsonevenwichtigheden, technologische rivaliteit en een toenemende strijd om mondiale invloed. De aardbeving van de afgelopen week komt dus niet uit het niets. Voor onze ogen wordt de wereldorde herschikt.

Dit is dan ook geen simpele handelsruzie, maar een geopolitieke krachtmeting die er al lang aan zat te komen. China’s exportgedreven economie kreunt onder de Amerikaanse tarievendruk. De Verenigde Staten voelen de pijn op de obligatiemarkt, met stijgende rentes en een mogelijk verlies aan financiële geloofwaardigheid die wereldwijde gevolgen kan hebben. Wie heeft de langste adem? De uitkomst is onzeker, maar één ding is helder: de wereld zal onherroepelijk veranderen.

Europa kan niet aan de zijlijn blijven staan. De economische klappen dreigen zwaar te zijn: stijgende prijzen, risico op recessie en economische ontwrichting. Maar in deze crisis schuilt ook een kans om werk te maken van strategische autonomie. Dat vereist wel dat we in actie schieten en meer doen dan alleen verklaringen afleggen. Strategische autonomie betekent dat we onze eigen belangen definiëren en verdedigen, los van Washington en Peking. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan – praten kunnen we in Europa goed, handelen gaat vaak veel minder snel.

Hoe bouwen we die autonomie op? Allereerst door eenheid. Interne verdeeldheid is er voldoende: populisme, nationale rivaliteit en excessieve regelgeving. Zijn we verenigd, dan kan Europa een machtsfactor zijn. Blijven we versnipperd, dan worden we in het beste geval een lijdend voorwerp, in het slechtste geval een prooi. Ten tweede: innovatie. Autonomie vraagt leiderschap in technologieën die de toekomst bepalen: artificiële intelligentie, groene energie, quantumcomputing, ruimtevaart en kernenergie. China en de Verenigde Staten investeren al miljarden in die domeinen. De strijd is niet verloren, maar Europa begint aan een inhaalrace. We hebben de kennis en de middelen, maar moeten snelheid maken. Minder bureaucratie, minder regels en minder interne handelsbarrières.

Ten derde moeten we economisch diversifiëren. De afhankelijkheid van één handelspartner maakt ons kwetsbaar. Strategische autonomie betekent dat we ook pragmatisch moeten zijn. In een competitieve wereld zit niemand te wachten op het opgestoken vingertje van Europa. Het betekent ook dat we moeten zoeken naar diversere supplychains, zodat we niet opnieuw worden gegijzeld door tekorten aan chips, medicijnen, grondstoffen of energie. Dat vereist investeringen in eigen productiecapaciteit en samenwerking met andere regio’s.

Ten vierde, geopolitieke slagkracht. Europa’s soft power moet veel meer gepaard gaan met hardere instrumenten. Maar vooral: de bereidheid om die militaire macht ook te gebruiken. Dat lieten we in het verleden altijd over aan de grote broer aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Een sterker defensiebeleid is dan ook essentieel om onze belangen te beschermen in een wereld waarin macht almaar luider spreekt. We moeten zelf onze veiligheid kunnen waarborgen.

De geopolitieke spanningen zijn een schokgolf, maar schokken bieden ruimte voor vernieuwing. Dit is het moment om te investeren in onze toekomst, om een Europa te bouwen dat niet alleen overleeft, maar ook leidt. De nieuwe wereldorde komt eraan, of we dat nu willen of niet. Strategische autonomie is de enige weg naar een Europa dat sterker en welvarender is.