‘Herbekijk het fiscaal sanctiebeleid’

Laat bij ernstige fiscale fraude de strafrechter de sanctie opleggen.

“Het doel heiligt de middelen, maar een doel dat onheilige middelen vereist, is geen heilig doel.” Met dat citaat van Karl Marx start een recente opinie van de advocaat-generaal bij het Hof van Justitie bij een Belgische btw-zaak. In die opinie wordt de mogelijkheid tot bestraffing van btw-fraude als onevenredig beschouwd. Onder fiscalisten was dat meteen the talk of the town. Zij hopen dat het Hof van Justitie die opinie volgt.

Waarover ging het? Een Belgische drankenleverancier stelt valse facturen op: hij houdt voor dat leveringen aan particulieren gebeuren, terwijl zijn afnemers handelaars zijn. Zij kunnen de zwarte aankopen dus in het zwart doorverkopen. De Belgische leverancier betaalt correct de btw op de leveringen. Hij heeft de fraude dus enkel gefaciliteerd. De Belgische fiscus komt dat op het spoor en haalt haar volledige arsenaal aan sancties boven. De Belgische leverancier wordt aansprakelijk gesteld voor de btw die de afnemers hadden moeten betalen op hun (zwarte) doorverkopen.

Voor de eenvoud wordt verondersteld dat de btw-schuld van de afnemers gelijk is aan de btw die op de valse facturen van de drankenleverancier is vermeld. Dat bedrag wordt verhoogd met 200 procent, het boetetarief in België voor niet-betaalde btw. Het bedrag aan vermoede niet-geïnde btw wordt dus in drievoud geëist van de drankenleverancier. Daarbovenop krijgt die een boete voor het opstellen van onjuiste facturen, ook tegen het tarief van 200 procent van de btw verschuldigd op die facturen.Zo vordert de fiscus in wezen een vijfvoud van de ontdoken btw. Volgens de Belgische wetgeving kan dat soort fraude overigens niet alleen door de fiscale administratie, maar ook door de strafrechter worden bestraft.

Op grond van de btw–richtlijn kunnen lidstaten maatregelen nemen om de juiste inning van btw te waarborgen. Lidstaten moeten daarbij wel onder meer het beginsel van de evenredigheid respecteren. En daar loopt het volgens de advocaat-generaal mis in België. Zij stelt dat door een vijfvoudige “heffing” over één enkele handeling, het verlies aan belastinginkomsten wordt overgecompenseerd.

Als het Hof van Justitie de opinie van de advocaat-generaal volgt, dan moet de Belgisch wetgeving worden bijgesteld. Ze doet meteen een suggestie in welke richting. Ze stelt dat “fundamentele twijfels bestaan over de vraag of de bestraffing van de deelname aan btw-fraude niet beter kan worden overgelaten aan het nationale strafrecht in plaats van aan de btw-wetgeving”.

Onderzoek heeft aangetoond dat de pakkans en de sancties niet de enige factoren zijn om fiscale naleving bij belastingplichtigen te bekomen. De intrinsieke motivering van een belastingplichtige om de fiscale regels na te leven, speelt ook een rol. Wanneer de fiscale administratie te veel de rol speelt van politie die de boef wil straffen, kan dat volgens onderzoek een negatieve invloed hebben op de vrijwillige naleving van de fiscale regels.

Als het ogenblik niet aangebroken om het Belgische fiscaal sanctiebeleid te herdenken? Laat bij ernstige fiscale fraude de strafrechter de sanctie opleggen. Die zal dat doen met respect voor het evenredigheidsbeginsel en getoetst aan de concrete omstandigheden van de zaak. De fiscale administratie kan zich dan bezighouden met de grote groep van niet-fraudeurs, vanuit een relatie die niet steunt op de gedachte dat de belastingplichtige moeten worden betrapt en gestraft, maar op de gedachte dat we tot de naleving van de fiscale regels moeten komen. De fiscale administratie kan in die rol focussen op het voorlichten en bijstaan van de belastingplichtigen. Zij krijgen dan de kans vergissingen recht te zetten en de onjuiste toepassing van de fiscale wetgeving desgevallend, eventueel met een beperkte boete, te regulariseren. De grote fraude wordt verwezen naar de plek waar ze thuishoort: het strafrecht.

Sylvie De Raedt is professor fiscaal recht en researchmanager bij DigiTax Centre of Excellence Uantwerpen