Ik kan alleen maar hopen dat als het regent in Londen, het niet begint te druppelen in Brussel.
Na vijf weken intensief genieten van Londen ben ik klaar voor enkele conclusies. Een onverwacht neveneffect van de brexit is dat Londen er opnieuw is voor de Londenaars. Vroeger hoorde je alle mogelijke talen op de toeristische plaatsen en zelden Engels. Nu hoor je bijna niets anders meer. Geen Amerikaans, maar zuiver Engels. Terwijl je pre-brexit in de horeca werd bediend door Fransen, Bulgaren, Nederlanders en Roemenen, kun je nu weer je Engels bijschaven door een gesprek met een ober.
Londen is minder druk dan vroeger, maar stilaan neemt het thuiswerk af. Volgens cijfers van de broodjesketen Prêt à Manger keren de werknemers langzaam terug naar kantoor. Die cijfers zijn een sterke indicator, want om de honderd meter vind je in Londen een Prêt. De zwaarste klappen van covid-19 lijken verteerd, voor zover je dat als toerist kunt ervaren.
Een bizar gegeven is de grote daling van het aantal bezoekers aan Tate, jarenlang het paradepaardje van de Britse musea. Sinds 2019 zijn de bezoekersaantallen spectaculair teruggevallen. Vooral Europese bezoekers en jongeren vinden de weg niet meer naar de tempel van moderne kunst. De algemene factoren – je hebt een visum nodig en nu ook een ETA – verklaren niet veel, want het British Museum houdt goed stand. Tate heeft sinds enkele jaren radicaal gekozen om ‘woke’ – bij gebrek aan een beter woord – te zijn. In plaats van aan megatentoonstellingen met werk van oude of overleden blanke mannen wordt opvallend veel ruimte gegeven aan minderheidsgroepen, gediscrimineerde kunstenaars en thema’s als ongelijkheid en duurzaamheid. Zelf ben ik een onversneden glory hunter. Ik bezoek musea voor grote namen als Dalí, Vermeer, Lichtenstein of Rothko, en durf er speciaal voor naar Amsterdam, Parijs en Londen te trekken. Toch is de werkelijkheid weer complexer dan je zou denken. Vooral de gratis bezoeken verminderen drastisch, vooral bij jonge bezoekers.
De big spenders blijven blijkbaar weg. Je kunt niet meer taxfree shoppen in het Verenigd Koninkrijk. Geen probleem voor wie een souvenir koopt, maar je kunt in sommige winkels gerust enkele maandlonen besteden. Dan maakt met of zonder btw wel een verschil. Ook bij de superrijken – uit principe blijkbaar.
Door de ronduit dramatische toestand van de Britse economie zie je een groeiende trend van staycation – vakantie houden in eigen land. Men schatte vroeger dat het binnenlandse toerisme in Londen zowat de helft van het totaal vertegenwoordigde. Dat is nu ongetwijfeld veel meer. Het betere toneelstuk – te moeilijk voor buitenlanders – trekt volle zalen. Binnenlandse toeristen spenderen echter weinig. Je bent als land, economisch bekeken, veel beter af met één Rus dan met twee Britten.
Verder omhelst Londen ongebreidelde gentrificatie. Ottolenghi heeft al negen vestigingen in de stad. Toen ik er woonde, kende ik elke Gail-bakkerij, nu duiken ze overal op. De groezeligheid is tot ver buiten het centrum geduwd. De lokale pub verdwijnt. Je ziet minder en minder excentriekelingen, en des te meer zwaarlijvige mensen. De Britten bespreken graag de onverwachte gevolgen van de vetprik (rijmt op Ozempic). Restaurants verkleinen vaak de porties, want de eter is sneller verzadigd.
Wat me het meest zal bijblijven, zijn de politiehelikopters bij de massabetoging van zo’n 150.000 fanatiek rechtse betogers. De grootste rechtse betoging ooit. De dag ervoor hadden we nog als echte boomers tegen elkaar geklaagd over de onverschilligheid van de jonge generaties. Ze betogen niet meer. Plots werden we door de feiten tegengesproken. Niet door pacifisten, klimaatjongeren of anti-rakettenbetogers, maar door radicaal rechts. Zelfs Nigel Farage zag het liever niet gebeuren, hij is immers een beschaafde Brit. Ik kan alleen maar hopen dat als het regent in Londen, het niet begint te druppelen in Brussel.
De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. marcbuelens.com