Het onderwijs in Vlaanderen glijdt verder af. Afgelopen week bleek dat de helft van de leerlingen de eindtermen wiskunde niet haalt. Bovendien daalt het aantal uitblinkers. Waar we ooit trots konden zijn op een hoogopgeleide bevolking en vakmanschap, dreigen we te verzanden in middelmatigheid.
De oorzaak is cultureel. Onze samenleving heeft een obsessie met gelijkheid. De achterliggende veronderstelling is dat ongelijke uitkomsten wijzen op onrecht. In plaats van te accepteren dat verschillen in talenten, verstand of interesses bij het leven horen, wordt elk obstakel gezien als een systeemfout die moet worden opgelost. Daardoor verschuift de aandacht van collectieve excellentie naar het weghalen van individuele obstakels.
De media staan vol met verhalen over stress, faalangst en sociale ongelijkheid. Scholen worden overspoeld met programma’s gericht op welbevinden en mentale gezondheid. Een jongere met een probleem haalt vandaag makkelijker de voorpagina van de krant dan een jongere die schittert. We zijn doorgeslagen naar een cultuur waarbij mensen gedefinieerd worden door problemen of stoornissen. Een cultuur waarin zwakte meer aandacht verdient dan excellentie.
Ouders en politici dragen daarin een grote verantwoordelijkheid. In hun streven om elk kind over de lat te krijgen, hebben ze die lat verlaagd. Ouders pushen hun kinderen naar richtingen die te hoog gegrepen zijn. De resultaten zijn zichtbaar: studenten doen steeds langer over hun opleiding en het gemiddelde IQ van wie afstudeert, daalt. Het gevolg: een steeds hogere factuur voor de belastingbetaler, een inflatie aan diploma’s en een erosie van de gemiddelde kwaliteit. Tegelijk wordt beroepsonderwijs geminacht. Niemand wil loodgieter, elektricien of vakman worden. Het resultaat is een samenleving die rijk is aan diploma’s maar arm aan echte expertise.
‘Dit is geen pleidooi voor een keiharde maatschappij waarin alleen de sterksten overleven. Dit is een pleidooi voor diversiteit, ambitie en excellentie’
Peter De Keyzer, oprichter Growth Inc.
Door de grote focus op gelijkheid ontmoedigen we bovendien de natuurlijke diversiteit in talent. Niet iedereen hoeft ingenieur of dokter te worden. Maar we hebben wel uitstekende ingenieurs en dokters nodig. Net zoals we uitstekende loodgieters of elektriciens nodig hebben. Een loodgieter die zijn vak beheerst, kan zelfs veel waardevoller zijn dan een academicus met een doctoraat.
Wie gelijkheid wil, krijgt middelmaat. We kijken vol bewondering naar Remco of Nafi – hun onvermoeibare inzet en drang om te winnen. Een topsporter wordt nooit groot door te mikken op ‘goed genoeg’. Niemand verwacht bovendien dat Remco Evenepoel tienkamper wordt of dat Nafi Thiam moet uitblinken in wielrennen. Een topsporter kiest de discipline waarvoor die het meeste aanleg heeft en gaat er dan volledig voor. Waarom doen we dat ook niet in onderwijs en maatschappij? Diversiteit, excellentie en ambitie.
We hebben leerkrachten en ouders nodig die hoge eisen stellen. Een cultuur die topprestaties viert. Ouders moeten hun kinderen aanmoedigen hun eigen unieke talenten te ontwikkelen, niet om een pad te volgen dat niet bij hen past. Een land wordt rijk omdat het slimme en gedreven mensen heeft – in elke mogelijke job. Als we die drive verliezen, zetten we onze welvaart op het spel.
Leg de lat hoger. Durf te eisen. Durf ‘nee’ te zeggen. Stimuleer elke jongere om grenzen te verleggen, om zijn eigen unieke talenten te ontwikkelen, om met die talenten te streven naar het allerbeste. Creëer een cultuur waarin het cool is om slim te zijn, om hard te werken, om de beste te willen zijn – in eender welk domein.
Dit is geen pleidooi voor een keiharde maatschappij waarin alleen de sterksten overleven. Dit is een pleidooi voor diversiteit, ambitie en excellentie. Middelmaat leidt tot armoede – in kennis, in vakmanschap, in ambitie, in toekomst. Willen we dat Vlaanderen welvarend blijft, dan is verschil nodig. Want in ieder van ons schuilt meer. In iedere jongere, in iedere Vlaming. Plus est en nous.