In het begrotingsdebat worden flexi-jobs al te vaak als probleem weggezet. Volgens Unizo-topman Bart Buysse is dat een miskenning van de realiteit: flexi-jobs vervangen geen vaste banen, maar houden bedrijven open en geven werknemers ademruimte.
“In het begrotingsdebat schuiven commentatoren en politici flexi-jobs naar voren als een probleem. Vincent Van Peteghem, de minister van Begroting, zei het zo: “In de supermarkt werken er tegenwoordig twee of drie vaste personeelsleden, al de rest zijn flexi-jobbers of studenten die geen belastingen of sociale bijdragen betalen. Op deze manier komt onze sociale bescherming in de problemen”. Hij stelt het systeem openlijk ter discussie. Het Nieuwsblad opende deze ochtend met: “Het antwoord op de schaarste op de arbeidsmarkt zoals Unizo en N-VA altijd verkondigen, creëert zo nog meer schaarste in de zoektocht naar gekwalificeerd personeel”. Makkelijke standpunten die logisch klinken op papier, maar in praktijk de bal misslaan.
Geen vervanging van vaste banen
“Laten we even teruggaan naar de kern van het flexi-jobstelsel. Het werd ingevoerd in 2015 en biedt mensen die al minstens vier vijfde werken of gepensioneerd zijn de kans om meer te werken wanneer zij dit willen. Flexi-jobs ontstonden niet als een tactiek van werkgeverslobby’s, maar als een pragmatische oplossing voor sectoren met een nijpend personeelstekort. Zonder flexi-jobs zouden veel van deze werkgevers simpelweg geen mensen vinden om de piekmomenten op te vangen.
“Het zorgde voor meer flexibiliteit, wat een voordeel is voor de werkgever en de werknemer. Flexibiliteit is nodig om het werk georganiseerd te krijgen. In vergelijking met andere landen staat België in de middenmoot wanneer het aankomt op atypische en flexibele arbeidsregimes, zoals telewerk, glijdende uren, overuren, of flexi-jobs. Steeds meer werkgevers en werknemers gaan in zo’n context op zoek naar manieren om extra uren op een (para-)fiscaal interessante manier te presteren. Voor werkgevers zijn net die studenten- en flexi-jobs onontbeerlijk om tijdelijke pieken in het werk op te vangen. Voor werknemers is de variatie die het systeem biedt evenzeer belangrijk: wie mensen langer aan het werk wil houden en burn-outs wil vermijden, moet een kernpijler zien in de afwisselende werkweek.
“Men stelt dat flexi-jobs reguliere tewerkstelling vervangen. Maar is dat zo? Uit de beschikbare studies kan dat niet worden afgeleid. Er is met andere woorden geen onmiddellijk bewijs dat een werkgever er de voorkeur aan zou geven om een aantal flexi-jobbers aan te werven in plaats van één vaste werknemer, of bestaande banen op te splitsen en te vervangen door meerdere flexi’s. Ook al zijn flexi-jobs inderdaad bijzonder populair, zij maken slechts een klein deel uit van de totale tewerkstelling. Wat wel duidelijk is, is dat het een belangrijk hulpmiddel is voor bedrijven als antwoord op de arbeidskrapte. De grote meerderheid van de werkgevers die flexi-werknemers in dienst hebben, is gevestigd in Vlaanderen. Als bedrijven via de klassieke weg geen kandidaten meer kunnen vinden, is een flexi-job vaak een goede oplossing, wat ook deels het grote succes in Vlaanderen verklaart.
“HIVA onderzocht het aantal aanwervingen voor flexi-jobs, en vergeleek dit met het totale aantal aanwervingen. Hieruit bleek dat het aantal aanwervingen in flexi-jobs inderdaad toenam van 1 naar 6,1 procent van het totaal, maar in absolute cijfers is zowel het aantal voltijdse jobs als het aantal flexi-jobs stevig toegenomen. Dat heeft uiteraard te maken met de arbeidskrapte. Het aantal flexi-aanwervingen stijgt inderdaad, maar dat doet ook het aantal voltijdse aanwervingen.
“Waar zit dan het verschil? Het systeem zorgt ervoor dat enkele andere flexibele stelsels minder vaak werden gebruikt. Het gaat dus om een substitutie van deeltijdse aanwervingen en uitzendarbeid. De grote flexibilisering waarvoor men aanvankelijk vreesde, is dus uitgebleven. Flexi-jobs komen niet in de plaats van vaste banen.
Zwaar belast
“Van Peteghem uit voornamelijk kritiek op de sociale bijdragevrijstelling op flexi-joblonen. Dat klinkt in eerste instantie als een oneerlijk voordeel, maar wat is het alternatief? Het gaat in de meeste gevallen om gepensioneerden of om werknemers die al minstens vier vijfde elders werken. Gaan we deze mensen nog bijkomend belasten omdat ze meer uren willen werken?
De realiteit blijft dus dat flexi-jobs ervoor zorgen dat talloze bedrijven open kunnen blijven en vele mensen de eindjes aan elkaar kunnen knopen.
“België is bovendien al koploper in het belasten van inkomsten uit arbeid. Nergens anders ter wereld houden werknemers zo weinig netto over van wat hun werkgever aan loonkosten moet dragen. Wij zijn het land met één van de hoogste nominale tarieven en de minst brede schijven in de personenbelasting. Werknemers gaan dan ook op zoek naar manieren om bij te verdienen en daar ook effectief iets aan over te houden. Aangezien de beroepsactieve loontrekkende minstens vier vijfde moet werken, zijn flexi-jobs vergelijkbaar met andere vormen van bijkomend werk, zoals overuren, waar ook dikwijls (para-)fiscale voordelen gelden.
“Een binnen strikte grenzen onbelast flexi-loon vormt voor een werknemer niet meer dan een fiscaal interessant extraatje bovenop de zwaar belaste bezoldiging uit zijn reguliere job. Er mag niet vergeten worden dat de werkgever op flexi-jobs patronale bijdragen betaalt die op 1 januari 2024 werden opgeschroefd tot 28 procent. Flexi-jobbers vullen op piekmomenten deze jobs in, waardoor er bijkomende inkomsten zijn voor de sociale zekerheid. Zonder flexi-jobs raken veel van deze jobs niet ingevuld waardoor er helemaal geen bijdragen zijn.
Niet realistisch
“Flexi-jobs werden de voorbije jaren al meerdere keren onder de loep genomen. Ze blijven een nuttige aanvulling op de arbeidsmarkt en vormen geen vervanging van vaste banen. Zes maanden geleden werd een regeerakkoord afgesloten, overigens ook in een duidelijke besparingscontext. Daar nu op terugkomen is ondenkbaar, zeker omdat organisaties zich intussen hebben aangepast. Tegelijk besliste diezelfde regering winkels toe te laten langer en vaker open te zijn. Het is dan ook niet realistisch te veronderstellen dat dit haalbaar is zonder een goed uitgebouwd systeem van flexi-jobs.
“De realiteit blijft dus dat flexi-jobs ervoor zorgen dat talloze bedrijven open kunnen blijven en vele mensen de eindjes aan elkaar kunnen knopen. Het systeem is dan ook geen bedreiging of kostenpost, maar een oplossing. Niet perfect, maar simpelweg broodnodig.”