‘Europa heeft twee opties: meer groei of geleidelijke irrelevantie’

De remedie voor een zwakke economische groei is niet meer overheidsuitgaven of meer subsidies, zegt Peter De Keyzer.

Het najaar wordt belangrijk voor België en Europa. In eigen land beginnen hopelijk alle nieuwe regeringen aan hun beleidsperiode. Tegelijk begint ook de nieuwe Europese Commissie te werken, zij het onder een heel ander gesternte dan de voorgaande. Klimaat zakt op de prioriteitenlijst terwijl defensie, industrie en veiligheid de sterkste stijgers zijn. Daarnaast staan er nog heel wat belangrijke punten op de agenda. Uiteraard zijn er de handelsspanningen en het toenemende protectionisme. Er is de energie-transitie die ons geld en concurrentiekracht zal kosten. Ook de herbewapening van Europa zal heel wat middelen en aandacht vereisen.

Toch is er nog een veel belangrijkere en dringendere vraag. Hoe krijgen we de economische groei hier opnieuw structureel hoger? Het antwoord zal bepalen of we als regio de volgende decennia rijk én relevant blijven. Onze welvaartscreatie blijft namelijk al een tijd achter. Tussen 2010 en 2023 groeide de Amerikaanse economie met maar liefst 34 procent. In de eurozone was dat maar 18 procent.

De economische groei op langere termijn wordt bepaald door de bevolkingsgroei enerzijds en de productiviteitsgroei anderzijds. Voor beide liggen de kaarten in Europa allesbehalve goed. Europa is het snelst vergrijzende continent ter wereld. De arbeidsbevolking blijft de volgende decennia krimpen,wat een rem op de economische groei zet. Bovendien is tegen 2050 maar liefst 30 procent van de Europese bevolking ouder dan 65, tegenover 20 procent vandaag. Meer mensen die afhankelijk worden van het systeem en minder mensen om datzelfde systeem te financieren.

We hebben lang gehoopt dat we de krimp van de arbeidsbevolking konden compenseren met een fors hogere productiviteitsgroei. Helaas. De productiviteitsgroei daalt al jaren en is lager dan die in andere regio’s.

Dat is niet omdat we hier niet slim genoeg zijn. We slagen er gewoon te weinig in goede ideeën te vertalen in winst en welvaart. Neem bijvoorbeeld ASML en imec. Daarmee hebben we twee technologische wereldspelers in huis. Toch zijn het Amerikaanse bedrijven die met de AI-revolutie het mooie weer én de duizenden miljarden dollars maken.

De slabakkende productiviteit en de krimpende arbeidsbevolking vormen de grootste bedreiging voor onze toekomstige welvaart. Met onze demografische vooruitzichten en de tanende productiviteit is degrowth de facto al een realiteit geworden. Die dreigt zichzelf bovendien te versterken. Mensen met talent verhuizen niet naar een continent op de terugweg. Beloftevolle bedrijven investeren niet in een economische hekkensluiter. Zeker niet wanneer er zoveel meer kansen en minder complexiteit is in andere regio’s.

De krimpende arbeidsbevolking volledig compenseren met migratie is in theorie mogelijk. In de praktijk is het onhaalbaar. De hoeveelheid migratie die vereist is om de bevolkingskrimp tegen te gaan, is onverkoopbaar bij de Europese bevolkingen. We zullen dus moeten zorgen voor grotere productiviteit en een meer dynamische economie. Waar we ideeën en ondernemerschap sneller kunnen omzetten in geld, welvaart en groei. Maar hogere productiviteit of ondernemerschap laten zich niet bij wet opleggen.

Toch is het dat wat politici telkens proberen: iets doen. Steevast volgen we hetzelfde scenario: grote overheidsinitiatieven, actieplannen, steunmaatregelen of subsidiestromen allerhande. Media-aandacht: gegarandeerd. Extra welvaart: hoogst twijfelachtig.

Toch is het simpel. De remedie voor een zwakke economische groei is niet meer overheidsuitgaven of meer subsidies. De remedie is minder regels, lagere belastingen, meer concurrentie, meer privaat initiatief en meer ondernemerschap. Alleen zo kunnen België en Europa opnieuw aanknopen met een structureel hogere economische groei. Het alternatief is een langzaam en zelfvoldaan afglijden richting economisch en geopolitiek verval en irrelevantie.