Elon Musk, schaduwpresident?

Wordt Elon Musk politicus om ondernemer te kunnen zijn?

De metamorfose van Elon Musk tot een steunpilaar voor Donald Trump spreekt tot de verbeelding. Het is gemakkelijk om in Musk de vleesgeworden plutocratie te zien, de verpersoonlijking van de macht van het grote geld in de Amerikaanse politiek. Te gemakkelijk wellicht, omdat het grote geld naar beide kampen ging en zelfs meer naar kandidaat Kamala Harris. Geld is invloed, maar in het geval van Musk gaat het vooral om macht door politiek ondernemerschap, door gedurfd engagement in een unieke kiescampagne.

In het verleden was Musk openlijk Democraat. De collectieve fixatie van de Amerikaanse Democratische partij met wat Musk het ‘wokevirus’ noemt, deed hem van kant veranderen, nadat hij eerder zijn overname van Twitter had uitgelegd als een kruistocht voor de vrije meningsuiting. Hij viel voor Trump nadat die op een haar na aan een moordaanslag was ontsnapt. Als je het genereus bekijkt, is Musk een topondernemer die de moed heeft zijn nek uit te steken voor wat hem dierbaar is: de vrije meningsuiting en de vrijheid van ondernemen. Had hij zich om andere politieke redenen even openlijk achter Kamala Harris geschaard, dan stonden wellicht veel van zijn critici te juichen.

Met dezelfde generositeit kunnen we de politicus Musk zien als het verlengstuk van de ondernemer Musk: een visionaire innovator die mikt op een grote transformatie. Een Amerika dat politiek aanknoopt bij zijn go and get-kapitalistische pionierscultuur, dat regels en bureaucratie wegsnijdt en het mekka voor risiconemers wordt, is het Amerika waarin Musk zijn dromen kan najagen. De kolonisatie van Mars, de commercialisering van de ruimte, zelfrijdende taxi’s als de ruggengraat van de mobiliteit, neurotechnologie die de mens upgradet: Musk ziet zijn vooruitgangssprongen door de overheid belemmerd in plaats van bevorderd.

Wordt Musk politicus om ondernemer te kunnen zijn? In een sinistere lezing is dat een grote oligarchische collusie. De rijkste man ter wereld koopt zich in bij de machtigste man ter wereld. Slecht voor de democratie, waar de politiek de burgers dient. Slecht voor het vertrouwen van de burgers in het politieke bestel. Slecht voor de economie, die het best gedijt op basis van marktconcurrentie, niet op basis van politiek favoritisme. Dat de bedrijven van Musk een zogenoemde ‘Trump-boost’ krijgen op de aandelenmarkten, is problematisch.

Problematisch vooral vanwege die andere partij. Als Musk zichzelf kan bedienen, dan is dat via en door Trump. Alle bedrijfsleiders willen succes voor hun bedrijf. Trump is diegene die commercieel succes politiseert. Hij staat voor een centralistisch en gepersonaliseerd presidentschap. Hij regeert als een autocraat, op basis van persoonlijke gratie. Hij benoemt geen competente regering, maar een loyale hofhouding. Hij verzamelt een coterie van ‘beleidstsaren’ – vertrouwelingen die meer macht hebben dan de formele kabinetsleden en politici. In dat rijtje past Elon Musk. Met wat wederzijdse fascinatie die hem als een schaduw aan de president vastkoppelt, maar daarom niet tot schaduwpresident promoveert.

Hoe machtig zal Musk zijn als co-verantwoordelijke voor een ‘departement voor Overheidsefficiëntie’? Een nieuw departement met de bevoegdheid alle andere te hervormen zou een speciale wet vergen in het Amerikaanse Congres. Niet onmogelijk, maar onwaarschijnlijk. Waarschijnlijker is een reeks plannen en aanbevelingen. Dat is in het verleden meermaals gebeurd, met magere resultaten. De federale overheid saneren is iets anders dan Twitter herstructureren. Veel zal afhangen van het vermogen van Trump om per decreet ‘het moeras van Washington’ te draineren. Musk zal afhankelijk zijn van Trump, niet omgekeerd. Zullen Trump en Musk buddy’s blijven? Of gaan hun ego’s botsen? Dat lijkt de echte vraag.