‘Elon Musk is helemaal geen genie, alleen een extreem voorbeeld van piekenintelligentie’

Elon Musk is zo rijk dat hij niet meer in staat is te redeneren als een gewone burger. Het is de vraag of hij nog weet hoeveel een brood kost.

‘Spiky intelligence’ werd voor het eerst gebruikt door Geoffrey Colvin in zijn boek Talent is overrated. In het Nederlands kun je spreken over ‘stekelige intelligentie’, maar ik verkies naar analogie met Pieken Paul (Jambers) ‘piekenintelligentie’. Het slaat op een heel onevenwichtige verdeling van je cognitieve mogelijkheden. Een wiskundige bolleboos, maar in taal een kluns. Een taalvirtuoos, maar in logisch abstract denken een dubbele nul. Ik leerde het woord onlangs kennen door Nate Silver, van het onvolprezen boek On the Edge. Hij is mijn held, Elon Musk helemaal niet. Musk laat zich graag een genie noemen. Waarbij hij succes verwart met genialiteit. Maar zoals de Amerikanen weten: het is heel moeilijk te discussiëren met succes.

Volgens Nate Silver is Musk helemaal geen genie, alleen een extreem voorbeeld van piekenintelligentie. Spiky is wel een fijn woord. Iedereen herinnert zich nog wel de slogan (en titel van een boek): The world is flat. Enkele jaren later stelde men echter: The world is spiky. De wereld is er eentje met pieken (en dus ook dalen). De wereld is stekelig. En de stekeligheid neemt toe, zowat overal. Nate Silver wilde even de puntjes op de i zetten: ja hoor, op sommige vlakken is Musk uitzonderlijk intelligent, maar dat wil niet zeggen dat hij op alle vlakken slim is, en zeker niet dat hij moreel hoogstaande principes hanteert. Op veel vlakken is hij gewoonweg dom.

We kennen voorbeelden van ‘idiots savants’, mensen die in het algemeen dom zijn, maar op één vlak buitengewone prestaties neerzetten, zoals het getal pi tot honderden cijfers na de komma opsommen. Het record is 22.514 cijfers. In zekere zin is een spiky-intelligent persoon het omgekeerde: over het algemeen vrij slim, met enkele mooie uitschieters, en maar tegelijkertijd op een beperkt aantal gebieden onvoorstelbaar dom. Heel vaak is het een kwestie van concentratie. Een muzikant of een onderzoeker kan zo gefocust zijn dat hij gewoon niet meer beseft dat hij een jas droeg toen hij arriveerde. Musk is zeker geen idiot savant. Daarvoor ligt zijn algemene intelligentie veel te hoog. Want normaal zijn onze cognitieve mogelijkheden vrij sterk gecorreleerd, en zijn grote verschillen dus vooral toe te schrijven aan interesse. Buiten het cognitieve kun je natuurlijk vaardigheden hebben, zoals muzikaal talent of luistervaardigheid, die bitter weinig correleren met je analytische intelligentie.

Macht maakt corrupt, en succes ook wel wat. Musk is zo rijk dat hij overduidelijk niet meer in staat is te redeneren als een gewone burger. Dat geldt ook voor hogepriesters, geleerden en topsporters. Het is de vraag of Musk nog weet hoeveel een brood kost. De prijs van de dingen kennen is ook een vorm van intelligentie.
Musk is uitzonderlijk actief, zit geen uur stil, tweet erop los en belast zijn brein dat het geen naam heeft. Hij slaapt te weinig, doet wat alle breinkundigen afraden (multitasken) en vertrouwt enorm op zijn intuïtie. Hij beslist razendsnel. Maar intuïtie moet worden gevoed. Hij neemt alle (en ook dus dwaze) beslissingen even snel, steeds meer op gebieden buiten zijn expertise. Dat merk je nog wel meer bij succesvolle mensen. Plots weten ze het absoluut beter dan alle anderen, op alle vlakken. Dat heet arrogantie. Bij Trump valt dat minder op, zoals het bij een echte god betaamt. En omdat steeds meer Republikeinen hem als de Gezalfde beschouwen, moet ik voorzichtig zijn met uitspraken over een godsgezonden profeet.

Nate Silver heeft veel succesvolle ondernemers uit de high tech bestudeert. Velen lijken te lijden aan ‘spiky intelligence’, vooral omdat ze karakterieel zo’n unieke manier hebben van omgaan met risico’s. Ze zijn tegendraads, vaak weinig empathisch, maar eerder koel berekenend. En vooral: ze durven extreem abstract, heel afstandelijk te redeneren. Je voelt de kilte op afstand. Alleen hun succes en hun massa’s geld zorgen ervoor dat ze gerespecteerd worden.

De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. www.marcbuelens.com