‘Lichtvoetige content geeft je een fijn gevoel, maar ontmoedigt tegelijk actie tot verandering’

Britt Buseyne houdt een pleidooi voor sérieux.

Afgelopen week werd mijn podcast ‘serieus’ genoemd. Na het beluisteren van een aflevering gaf een toevallige luisteraar me zijn mening over de duur en het gebrek aan humor van mijn geesteskind. Les goûts et les couleurs, on ne discute pas. Geen enkele vorm van content kan voor iedereen goede zijn. Maar de reactie alludeert ook aan een tendens die ik al langer met lede ogen zie ontvouwen.

Hip, trendy en laagdrempelig

Ik heb mijn werk altijd serieus genomen, nog ver voor mijn werk over duurzaamheid ging. Al verdienen existentiële thema’s en maatschappelijke vragen, los van mijn persoonlijkheid, sowieso een zekere sérieux. Ze proberen te begrijpen vraagt om geduld, concentratie en nuance. Al zijn dat niet bepaald geneugten die vandaag nog hoog worden aangeprezen.

Entertainment lijkt vandaag belangrijker dan begrip. Dat toont zich niet alleen in de aanbevolen duur van een podcastaflevering, maar ook in de dagelijkse realiteit. Zo worden mijn collega’s en ik op de hogeschool steevast geconfronteerd met studenten die elke vijftien minuten toe zijn aan een verandering van onderwerp. Volgens de website van de KU Leuven zou een concentratievermogen van vijfenveertig tot zestig minuten nochtans perfect haalbaar moeten zijn.

De oorzaak voor onze verkorte aandachtsspanne wordt veelal buiten onszelf gelegd. Sociale media met hun verslavende algoritmes zijn veelal de meest aangewezen zondebok. In een maatschappij waar niet enkel jongeren van de ene tiensecondenvideo naar de andere scrollen, trainen de sociale media onze hersenen om steeds sneller verandering op te zoeken. Bij jongeren, met hun hersenen in volle ontwikkeling, is dat dubbel alarmerend.

Hoe reageren we op het gebrek aan concentratie? Sommige mensen, onder wie overduidelijk mijn ongevraagde recensent, vinden dat we ons moeten aanpassen aan de nieuwe realiteit. Dat content rond maatschappelijke uitdagingen op zo’n manier gebracht moet worden, dat die ook entertainend is. De populariteit van influencers en content creators die duurzaamheid en andere thema’s hip, trendy en laagdrempelig maken, wordt daarbij steevast als bewijsmateriaal gebruikt.

Minder zoeken naar afleiding

Die tendens moeten we met voorzichtigheid benaderen. Hoewel snackable content gewichtige thema’s schijnbaar laagdrempelig kan maken, kan het ook afbreuk doen aan hun ernst. Klimaatverandering is geen lachertje, net zomin als radicalisering, machtsconcentratie en geopolitieke conflicten. Humor kan helpen om zware thema’s dragelijk te maken, zo lang die hun gewicht niet ondergraaft.

Dat gewicht lijkt voor velen nog moeilijk te dragen. Gek is dat ook niet. Dezelfde sociale media die onze aandachtsspanne verkorten, stellen ons dagelijks bloot aan meer problemen en conflicten dan een menselijk brein hoort te kunnen bevatten. De meeste mensen lijken de staat van de wereld daardoor liever niet meer te willen begrijpen, laat staan geconfronteerd te worden met het gevoel van ongemak dat dat met zich brengt. Liever vluchten we weg in cynisme of hoop, beide gevoed door een oppervlakkig begrip van de situatie.

Van cynisme wordt niemand vrolijk, al is ook hoop een verraderlijke vriend. Lichtvoetige content geeft je een fijn gevoel, maar ontmoedigt tegelijk actie tot verandering. Al is dat nu precies wat maatschappelijke uitdagingen vandaag van ons vragen. “Once you no longer need to convince yourself that the world isn’t filled with uncertainty and tragedy, you’re free to focus on doing what you can to help”, schrijft Oliver Burkeman.

Als mijn recensent een ding juist had, dan is het dat mijn podcast en bij uitbreiding mijn werk mij zelf ook niet altijd gelukkiger heeft gemaakt. Maar het laat me toe om de wereld rondom mij beter te begrijpen en oplossingen te omarmen die werkelijk iets veranderen. Misschien is het dus toch waardevol om minder te zoeken naar afleiding van maatschappelijke problemen, maar net hun ernst en hun noden opnieuw onder ogen te leren zien.