De put van de federale begroting is zo diep dat de eerste hervormingen van de regering-De Wever erin lijken te verdrinken. En dat terwijl het halveren van de groei van de pensioenfactuur en de beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd wel degelijk een revolutie zijn. Voor het eerst in decennia zullen de sociale uitgaven in België minder snel stijgen dan de economische groei. De pasmunt daarvoor was jammer genoeg de invoering van de meerwaardebelasting. Zowat alle maatregelen van het zomerakkoord zijn zaken die onmogelijk leken in België. Premier De Wever is zich langzaam aan het haasten, zoals we deze week in ons coververhaal schrijven.
Decennialang leek België ‘het gestolde land’, zoals professor Erik Buyst het noemde in zijn meesterlijke economische geschiedenis van België. Zelfs als het geld weer eens op was of de rente op de overheidsschuld steeg, veranderde dat niet. Dat het deze keer niet bij morrelen in de marge is gebleven, komt misschien door het grote neveneffect van de vergrijzing. De regering-De Wever heeft met de krappe arbeidsmarkt een flinke stok om pijnlijke maatregelen door te duwen. De meeste Belgen zullen makkelijk 99 persoonlijke problemen kunnen opnoemen, maar werkloosheid zal daar nauwelijks bij zijn.
De krappe arbeidsmarkt geeft de regering de kans om het Belgische sociaal contract te herschrijven. De grote sociale bescherming, de gezondheidszorg en toegankelijk onderwijs staan niet ter discussie, maar op de arbeidsmarkt werkt de regering-De Wever aan een stille revolutie. Zowat al haar maatregelen maken de arbeidsmarkt flexibeler. Werkzekerheid primeert voortaan op jobzekerheid. Het is een breuk met de 20ste eeuw, toen de Belgische arbeidsmarkt naar het ideaal van de gouden kooi streefde, met de dominantie van vaste contracten, extralegale voorwaarden zoals de bedrijfswagens, hoge ontslagvergoedingen en een verloning op basis van anciënniteit. Wie werk had, kon er behoorlijk zeker van zijn dat hij zijn baan lang kon behouden.
De regering-De Wever zal meer dan de vorige regeringen worden afgerekend op de belofte dat werken effectief kan lonen.
De vakbonden hadden veel macht, ook om extra privileges af te dwingen en de concurrentie tussen de werknemers te beperken. Bijna vijftig jaar lang werden oudere werknemers met brugpensioen gestuurd. Het zomerakkoord van de regering-De Wever grijpt in op een aantal heilige huisjes. De Wever zet de vakbonden ook steeds meer buitenspel, bijvoorbeeld met versoepelde regels voor nachtwerk. Dat gebeurt niet per se uit ideologische overwegingen, het is eerder een erkenning van de realiteit. De Belgische retail heeft veel marktaandeel verloren aan buitenlandse onlinespelers en wordt bijna omsingeld door meer flexibele distributiecentra voor e-commerce net over de grens. De kop in het zand blijven steken is de sector volledig opgeven. PS-voorzitter Paul Magnette opperde enkele jaren geleden om de levering van pakjes binnen de 24 uur te verbieden. Dat zou pas sociale afbraak zijn, want als de grootste privéwerkgever biedt de retailsector heel veel kansen voor kortgeschoolden.
Premier De Wever waagt een grote gok met dit zomerakkoord. Niet alleen omdat hij snel terugverdieneffecten voor de begroting nodig heeft. De extra flexibiliteit zorgt voor extra concurrentie op de arbeidsmarkt. Hard werken is geen garantie op succes in het kapitalisme. De arbeiders van Audi Brussels en Van Hool hebben dat aan den lijve ondervonden. De extreme partijen kunnen al jaren gretig rekruteren bij mensen die zich het slachtoffer van een oneerlijk systeem voelen. De regering-De Wever zal meer dan de vorige regeringen worden afgerekend op de belofte dat werken effectief kan lonen. Maar wanneer het economisch slecht gaat, kunnen de scherpe kantjes van het zomerakkoord het algemene gevoel van onrechtvaardigheid net aanwakkeren.
Lees hier ook: ‘Ook na het zomerakkoord blijven alleenstaanden de zwaarst belaste groep in ons land’