‘Demografie wordt in vele landen een grote uitdaging, maar in China wordt ze existentieel’

Het is niet de zomer van China en daar moeten we bij stilstaan.

De nieuwste wereldbevolkingsvooruitzichten van de Verenigde Naties voorspellen dat de omvang van de Chinese bevolking tegen 2100 met 60 procent zal afnemen, tot minder dan 600 miljoen mensen. Dalende geboortecijfers en verouderende bevolkingen zetten wereldwijd een rem op de bevolkingsgroei, maar in het geval van China is sprake van een heuse bevolkingsimplosie. Die implosie betekent zo goed als zeker dat China niet de leidende macht ter wereld zal worden.

Het China van 2024 is de grootste industriële en exporteconomie, de grootste staalproducent, de grootste producent van zonnepanelen, de grootste e-commercemarkt, de grootste markt voor consumentenelektronica, de grootste automarkt, en ga zo maar door. Dat is het effect van 1,4 miljard mensen en van 45 jaar planmatige industrialisatiepolitiek.

Maar in verhouding blijft China arm. Per hoofd van de bevolking is de economie in de Verenigde Staten zesmaal groter, die in Europa bijna viermaal. Behoudens een geboortemirakel betekent de Chinese demografie dat China oud zal zijn alvorens het rijk zal zijn. En voor rijk worden met een oude, niet-actieve bevolking moet de formule nog worden uitgevonden.

Bekijk het zo. Anno 2024 is de Chinese bevolking nog viermaal groter dan de Amerikaanse. In 2100 zal ze slechts anderhalve keer zo groot zijn als de Amerikaanse, de mogelijke boost van meer immigratie naar de VS nog niet meegerekend. Demografie wordt in vele landen een grote uitdaging – denk maar aan de combinatie van vergrijzing en etnische diversiteit bij ons – maar in China wordt ze existentieel. Op de lange termijn zijn mensen de belangrijkste drijvers van welvaart: talent en ondernemerschap brengen de innovatie die leidt tot groei en productiviteit, terwijl de consumptie van gezinnen het gros van de economie vormt in ontwikkelde landen. China zal globaal veel minder mensen kennen, in combinatie met veel ouderen en veel eenpersoonsgezinnen door zijn een-kind-beleid uit het verleden. Dat heet een perfecte demografische storm.

Net op het moment dat China zijn demografische krimp inzet, blokkeert het economische model waarmee het de armoede heeft overwonnen en een middeninkomensland is geworden. Een jarenlange bubbel van investeringen in infrastructuur en woningen is uiteengespat in een schuldencrisis voor zowel de vastgoedmaatschappijen, de gezinnen met hypotheken als de lokale overheden die leven van vastgoedprojecten. De kruistocht van het regime tegen excessieve rijkdom en topondernemers heeft innoveren en consumeren geraakt. De gezinnen zitten in de schulden of zitten op hun geld. De globalisering valt terug en daarmee het vermogen van China om de productiehal van de wereld te blijven. De werkloosheid stijgt, in het bijzonder onder jongeren.

De Chinese groei vertraagt structureel tot minder dan 5 procent per jaar: dat is te veel voor irrelevantie en te weinig voor dominantie. Voor de toekomst rekent Peking op een nieuwe fase van politiek geplande high-end industrialisatie en technologie. Maar daarin komt het Amerika en Europa tegen, die op dat gebied China strategisch willen counteren. De toekomst van een dominant China ligt steeds minder in de wereld en steeds meer in regio’s of landen die het in zijn pas kan doen lopen. Dat zal niet volstaan om het Vrije Westen te kloppen, maar misschien wel om daarmee een lange koude oorlog te voeren.

Het Rusland van Poetin toont dat een zwakke economie met een zieke demografie nog veel onheil kan veroorzaken, althans op de korte termijn. De belangrijkste geopolitieke vraag van onze eeuw is of een demografisch krimpend China de weg van de confrontatie zal kiezen, om zijn communistische regime te bestendigen. Laten we op het risico van piek-China goed anticiperen.

De auteur is co-CEO van denktank Itinera, strategie consultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu