Als de Amerikaanse koerswending bewaarheid wordt, krijgen China en Rusland de realisatie van hun multipolaire natte droom op een presenteerblaadje aangereikt.
De zomer van 2025 was die van Vladimir Poetin. Midden augustus werd de Russische president, internationaal gezocht voor oorlogsmisdaden, door Donald Trump met de rode loper en applaus verwelkomd in Alaska. Vooraf had Trump gedreigd met handelssancties als Rusland niet zou instemmen met een staakt-het-vuren in Oekraïne. Een paar uren tête-à-tête deden hem kiezen voor een pro-Russische vrede. Een paniekerig smeekbezoek van Europese regeringsleiders kon de pauzeknop activeren, maar voor Poetin is de boodschap helder: Trump is en blijft pro-Russisch.
Gevrijwaard door Amerika, bevrijd van internationale isolatie, overtuigd van Europa’s onmacht, kon Poetin vervolgens gloriëren op de top van de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie. Hand in hand met Xi en in aanwezigheid van onder meer India en Iran, zag Poetin er de revanchistische Russische logica geruggensteund door een revisionistische coalitie voor een andere wereldorde. De Russische ‘grondoorzaken’ voor de invasie van Oekraïne – het herstel van het Russische territorium en de Russische macht in Europa, als contestatie van de democratisering na het einde van de Koude Oorlog – vinden nu een multinationale doctrinaire legitimatie als een frontlijn in een gewenste nieuwe wereldorde.
Poetin vindt een willige partner in Amerika zelf
In de historische aftakeling van de oude wereldorde, gebaseerd op Amerikaanse en westerse normen en regels, vinden Poetin en co een willige partner in Amerika zelf. Donald Trump breekt zelf af wat Amerika mondiaal in acht decennia heeft opgebouwd. Hij schept het machtsvacuüm dat autoritaire en militaristische regimes als het Rusland van Poetin kunnen uitbuiten.
Die dynamiek kan twee kanten uit. Ofwel evolueert de wereld naar een nieuwe koude oorlog tussen de Verenigde Staten en China, ofwel wordt de wereld een multipolaire constellatie van regio’s met regionaal dominante machten. Een Amerikaans-Chinese koude oorlog betekent een duopolie dat elk ander land dwingt tot een keuze, ook Rusland. Een multipolaire wereld biedt Rusland de kans op een autonome Russische invloedssfeer in Europa.
Een historische kanteling
In het Kremlin staat de champagne alvast koud. Nog dit jaar landt de nieuwe defensiestrategie van de Verenigde Staten. De voorbereiding is deze zomer uitgelekt. Ze suggereert een historische kanteling in Washington. Sinds Obama heeft Amerika consistent gekozen voor een mondiale strategie tegenover de dreiging van China – ook tijdens het eerste presidentschap van Donald Trump. Maar de nieuwe MAGA-doctrine wil focussen op de veiligheid van het Amerikaanse thuisland en op Amerikaanse dominantie in de westelijke hemisfeer. Als die koerswending bewaarheid wordt, krijgen China en Rusland de realisatie van hun multipolaire natte droom zowaar op een presenteerblaadje aangereikt. Dan trekt Amerika zich mondiaal terug en laat het land het initiatief aan China en Rusland om hun eigen invloedssfeer te domineren. Dan is Oekraïne slechts het Europese voorproefje van wat ons wereldwijd te wachten staat.
Het Rusland van Poetin wacht niet op het Amerika van Trump voor de agressieve projectie van Russische invloed in Europa. Al vele jaren voert Rusland tot ver in West-Europa een hybride oorlog van desinformatie en propaganda, manipulatie via sociale media, cyberaanvallen, corruptie en staatsterrorisme. Terwijl Amerika de teugels viert en Trump in het moeras van de Amerikaanse polarisatie wordt getrokken, ruikt Poetin zijn kans. De schending van het luchtruim boven Polen en Roemenië door Russische drones is een provocatie die we via de NAVO moeten afblokken. Of we dat willen en kunnen, en of Amerika dat zal steunen, is een test die het zelfvertrouwen in het Kremlin demonstreert. Aan ons om de straffeloosheid te stoppen. Het is slechts een stap in een langdurige confrontatie die Europa zelf zal moeten aangaan.
De auteur is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu