‘Zowel Trump als Biden verpersoonlijkt de totale toxiciteit van de Amerikaanse politiek’

Zowel Biden als Trump is kandidaat tegen de ander. Ze vinden elkaar staatsgevaarlijk en geloven dat zij alleen de ander kunnen tegenhouden. Ze verpersoonlijken de totale toxiciteit van de Ame­rikaanse politiek.

“Ik zal van leeftijd geen issue maken in de campagne. Ik ga de jeugd en onervarenheid van mijn tegenstander niet uitbuiten voor politieke doeleinden.” Aldus de 73-jarige presidents­kandidaat Ronald Reagan in een tv-debat met zijn tegenstander, de 56-jarige Walter Mondale, in 1984. Reagan was de zittende president en de oudste kandidaat-president ooit. Zijn leeftijd was een issue. Maar met charme en humor kreeg hij iedereen aan het lachen, inclusief Mondale. Einde leeftijdsdiscussie, begin van een landslide.

Veertig jaar later is leeftijd opnieuw een item. De oudste twee presidentskandidaten in de Amerikaanse geschiedenis kruisen de degens. Donald Trump (78) en Joe Biden (81) zijn niet alleen ouder dan Reagan aan het einde van zijn tweede ambtstermijn, ze vertonen allebei sporen van mentale en fysieke achteruitgang, Biden zelfs de broosheid van hoge leeftijd. Deze keer geen humor maar vitriool, geen landslide maar een nek-aan-nekrace.

Hoe komt het dat een land met 335 miljoen inwoners, de belangrijkste democratie, de sterkste economie en grootmacht ter wereld, niets beters voortbrengt dan Trump versus Biden? Een zittende president heeft het voorrecht om met voorsprong in zijn partij opnieuw kandidaat te zijn. Biden heeft een grote omslag in economisch en veiligheids­beleid gekoppeld aan een nieuwe geopolitiek. Hij is nu al de meest betekenisvolle president sinds Reagan. Zijn werk is niet af en zijn ego is groot genoeg voor het zelfvertrouwen dat hij opnieuw de man moet zijn. Niemand in zijn entourage heeft Biden kunnen of durven overtuigen de eenmalige brugpresident te willen zijn, zoals hij dat zelf bij zijn eerste verkiezing had gesuggereerd.

Dat heeft ook te maken met de tegenstander. Zowel Biden als Trump is kandidaat tegen de ander. Ze vinden elkaar staatsgevaarlijk en geloven dat zij alleen de ander kunnen tegenhouden. Ze verpersoonlijken de totale toxiciteit van de Ame­rikaanse politiek. Sinds de periode van president Bill Clinton is antagonisme in de Amerikaanse federale politiek geslopen. De Democratische en de Republikeinse partij zijn niet langer beleidspartijen op zoek naar een consensus voor het algemene belang, maar oorlogvoerende stammen op zoek naar een overwinning op de vijand.

De politieke polarisatie steunt op verdeeldheden binnen de Amerikaanse samenleving, en voedt die ook. Daarin domineren issues van identiteit. Over ras, religie, abortus en woke is het moeilijk compromissen maken: het is ons of de ander. De terugkeer van nationalisme en protectionisme in de Amerikaanse mainstream, de trends in de geografie van etniciteit door heel Amerika, de ideologische verschillen tussen de Westkust en de Oostkust en tussen de grootsteden en het platteland: al die andere breuklijnen aligneren met de identitaire en vermengen zich in wederzijdse vijandigheid.

Democratie heeft de Verenigde Staten geo­grafisch in kampen verdeeld. Veel meer dan vroeger determineert die polarisatie ook wie presidentskandidaat wordt. Tot diep in de jaren zeventig hadden de partijbesturen een hand in de keuze van presidentskandidaten. Nu gaat het helemaal om democratische voorverkiezingen, gedreven door de meest politiek bewuste burgers van de Verenigde Staten. Dat voedt de ideologische scherpslijperij. Bovendien kan elke kandidaat via politieke actiecomités campagnegeld verzamelen, nog versterkt met sociale media. Nog meer onafhankelijk van de partij en nog meer gedreven door activisme, dat uiteindelijk de partijen zelf ook overneemt.

Het tweepartijensysteem dat de Verenigde Staten lang daadkracht en stabiliteit heeft gegeven, is verveld tot een permanente vete met risico’s op geweld. Van de oude politieke tijd is Biden de laatste overlevende, Trump de ultieme Nemesis. Daarom is er geen alternatief en bepaalt de uitslag veel meer dan wie de volgende president zal zijn.

De auteur is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu