De Trump-paradox

Hoe meer Donald Trump overal ter wereld het porselein breekt, hoe meer we de scherven bewonderen.

In 1997 lanceerde de Amerikaanse politieke filosoof Francis Fukuyama de notie ‘vetocratie’ – een uit de hand gelopen politiek systeem waarin alle partijen net voldoende macht hebben om initiatieven van de andere partijen tegen te houden. Veel overheidsdiensten in ons land zijn vetocratieën, en ons hele land vertoont er heel wat kenmerken van. Het voorbeeld bij uitstek zijn onze spoorwegen. De politiek, het management en de vakbonden draaien al tientallen jaren rondjes, met als bedroevend resultaat dat de trein nemen een avontuur, is. Rijdt die? Met hoeveel stellen? Andere voorbeelden liggen voor het rapen. De hervorming van de fiscaliteit, de aanpak van de vergrijzing, het nakomen van onze klimaatbeloftes, Oosterweel.

Wat is de Trump-paradox?

En dan heb je nu de Trump-paradox. Hij loopt rondt als een uitgehongerde olifant en trekt van porseleinwinkel naar porseleinwinkel, een beetje onder het motto van Silicon Valley: ‘Move fast and break things’. Het fail-fast-principe uit het wendbare management zit Trump als gegoten. Al wat fout loopt, is toch nooit zijn schuld. Er is geen gebied, of hij jaagt er veranderingen door. Hij laat zijn vicepresident Europa beledigen, neemt een cultuurcentrum over, probeert de Senaat te kortwieken, vergeeft Poetin al zijn zonden, zet zich op ramkoers met rechtbanken, verbiedt mensen en instellingen omdat ze niet loyaal zijn, en hoelang duurt het nog of hij pakt de Amerikaanse Centrale Bank aan? Kortom, hij weet waarom hij Elon Musk in zijn omgeving wil. Die breekt de dingen nog sneller.

“The empire strikes back” is lang een van mijn geliefkoosde uitspraken geweest. Wat Trump doet, doe je niet lang straffeloos. Je roept krachten op die je niet meer kunt beheersen. Wat is de onvoorstelbare Trump-paradox? Hoe driester en gekker Trump-Musk te werk gaan, hoe meer respect ze krijgen. Iedereen lijkt wel een stapje opzij te gaan.

Wat Trump zou doen, heeft hij maanden geleden al aangekondigd. Nu zegt iedereen dat ze in snelheid worden gepakt. Wie wél gelooft in een degelijke voorbereiding, planning als basis van succes, overleg als bron van meerwaarde, zou nu nog niet mogen uitroepen: “Wat een verrassende aanpak!” Voorlopig slaan er geen grote koninkrijken terug. Integendeel, in de opiniepeilingen lijkt Trump nog altijd stand te houden.

Nog gekker is dat ik stilaan meer instemming hoor. Heeft hij misschien toch geen gelijk? Alle economen huiveren bij zijn blinde tarieven. Hoelang zal het duren of we volgen zelf de redenering van zijn tarieventsaren?

Ik citeer uit mijn boek over de Trump-stemmers: “Handelstekorten schommelen. Land A kan nooit een permanent deficit hebben met land C. Als land A toch permanent een tekort heeft met land C, dan is land C sterk protectionistisch, dan speelt land C niet het normale spel. Land A is uiteraard Amerika en land C is China. Om die oneerlijke situatie recht te zetten, mag, ja moet land A maatregelen treffen, door middel van invoertarieven. Vrijhandel ligt plots aan de basis van allerlei onheil. De eigen jobs gaan verloren, je verliest belangrijke knowhow, je krijgt problemen in je tussenstappen bij de aanvoer, je wordt afhankelijk van vreemde mogendheden. Je eigen economie wordt die van een junkie die verslaafd is aan consumptie. Ondertussen wordt de economie van de andere mogendheid rijker en rijker, en sterker en sterker.”

Dat blijft volgens economen een vreemde benadering. Maar ik heb eerlijk gezegd mijn best gedaan om enkele linkse theorieën over economie te snappen, en buiten ethische oproepen tot meer rechtvaardigheid, kon ik niet al te goed volgen. Ondertussen leven we dus gewoon verder met de Trump-paradox: hoe meer hij overal ter wereld het porselein breekt, hoe meer we de scherven bewonderen.