‘Op de schaal tussen wij en ik is de slinger helemaal doorgeslagen’

Econoom Peter De Keyzer heeft de indruk dat we een maatschappij van freeriders zijn geworden.

Wie laat zijn kind opstappen op een bus waarvan de remmen defect zijn? Wie laat zijn ouders verblijven in een woon-zorgcentrum waar het eten bedorven is? Wie laat zijn zoon werken in een fabriek waar geen beschermingsmateriaal aanwezig is? Niemand. Waarom aanvaarden we dat dan wel wanneer het over onze militairen gaat?

Ons land is nagenoeg weerloos, als een gewapend conflict uitbreekt. Volgens sommigen kunnen we bij een conflict nauwelijks driehonderd effectieve strijders op de been brengen. Na amper zes dagen zitten die bovendien al door hun munitie. Laat dat even inzinken. Driehonderd strijders. Dat zijn minder mensen dan een gevulde bioscoopzaal in Kinepolis, dan in de businessseats op Anderlecht of dan een toeristenvlucht van Brussel naar New York.

We zijn de rijkste generatie die hier ooit leefde. We beschikken over materiële welvaart, veiligheid en comfort waar in het verleden zelfs koningen niet van konden dromen. Maar voor de mensen die ons unieke leven verdedigen – op gevaar van hún leven – halen we onze neus op. Sterker nog: terwijl we in rotvaart afstevenen op een conflict, steken we liever onze kop in het zand. “Defensie is een rechtse hobby”, zei een vooraanstaand nationaal politicus onlangs nog. Ieder van ons profiteert van de voordelen van een vrije en veilige samenleving, maar we weigeren offers te brengen voor die veiligheid.

Vaak heb ik de indruk dat we een maatschappij van freeriders zijn geworden. Op de schaal tussen wij en ik is de slinger helemaal doorgeslagen naar ik. Mijn subsidie, mijn belastingvoordeel, mijn premie, mijn tijdskrediet, mijn citytrip, mijn unieke leventje. Zo veel mogelijk individuele rechten, zo weinig mogelijk collectieve plichten. Het eigen ik, de eigen bekommernissen en de eigen ambitie als hoogste levensdoel. Dat is dwaasheid. Een maatschappij en een land zijn geen supermarkt. Burgerschap en nationaliteit zijn geen transacties waarbij tegenover betaalde belastingen automatisch een hoeveelheid geleverde diensten staan. Waar is het wij gebleven? Hoeveel mensen uit de bioscoop, de businessseats of de toeristenvlucht zouden bereid zijn het collectief te verdedigen? Voor welke gedeelde waarden zouden ze bereid zijn de wapens op te nemen of hun leven te geven?

Vandaag doen alleen de mannen en vrouwen in uniform dat. Dicht bij of ver van huis nemen ze risico’s – op gevaar van eigen leven. Dat doet niemand hen na. Zij beschermen en garanderen het unieke en welvarende leven dat we vandaag leiden. Onze militairen hebben dan ook niet zomaar skin in the game, ze hebben soul in the game – de voordelen zijn voor ons als maatschappij, alle nadelen dragen ze persoonlijk. Tot en met het ultieme offer. Verdienen ze dan niet meer respect voor hun rol, beter materiaal en vooral meer middelen?

Toch zal België de geopolitieke en militaire realiteit niet ontlopen. We staan nu al onder steeds grotere druk van onze Europese bondgenoten om meer te doen. Ook in Washington DC waait een nieuwe wind. Landen die al jaren bewust de kantjes eraf lopen – zoals België – zullen een forse rekening gepresenteerd krijgen. Tegelijk is het onvoorstelbaar dat we alleen meer willen investeren in defensie onder toenemende druk van partnerlanden. En niet omdat we het wij belangrijk vinden.

Toch kan het ook anders. Een gedeeld wij is mogelijk. Praat met mensen uit Zwitserland, Noorwegen, de Verenigde Staten, Finland of Polen. Zij hechten een groot belang aan gedeelde waarden en normen. Ze houden van hun land, zijn er trots op en vinden het volkomen normaal iets terug te doen. Ze hebben hun cultuur, gemeenschap en land tijdelijk in bruikleen om ze door te kunnen geven aan de volgende generatie. Een gemeenschap zonder politiek heeft het eeuwige leven. Politiek zonder gemeenschap is een permanente tapijtenhandel. Graag veel minder ik en veel meer wij.

De auteur is founding partner van Growth Inc.