‘De neveneffecten van hittegolven’

Artificiële intelligentie zal ons helpen het hoofd koel te houden, maar het verslindt nog meer energie dan airco.

We zijn er deze zomer tot nu toe nog aan ontsnapt: hittegolven. We hebben de jongste maanden zelfs vooral genoten van ontelbaar veel verkoelende buien. Optimisten leven langer, en daarom kijk ik met een brede glimlach naar dat mindere weer. Ik was voor een congres in Dallas in augustus, met temperaturen boven 40 graden. Op weg naar de luchthaven vroeg de taxichauffeur welk weer het was in België. 20 graden en wat regen. Ik zal het antwoord van de man nooit vergeten: that must be gorgeous, hoe heerlijk moet zo’n koelte wel niet zijn. Daar geniet ik nu al weken van.

We lezen over de honderden doden bij hittegolven, de overvolle ziekenhuizen en de oversterfte. We kennen de ongemakken: we slapen slechter, bewegen minder, voelen ons duf en zijn verloren zonder airco. Wetenschappers hebben zorgvuldig alle gevolgen van zeer warme temperaturen bestudeerd. Waar wij vooral dromen van een barbecue of een cocktail aan het zwembad, is het plaatje veel minder reuskleurig voor wie moet werken.

Onze geest vertraagt onder invloed van de hitte, we staan minder scherp. Dat is een excuus dat Joe Biden nog niet gevonden heeft. We kregen al een verkoudheid, een slechte nacht en een jetlag. Daarmee verlegt de Amerikaanse president zeker de medische inzichten, die de effecten laten afzwakken a rato van één uur per dag. Hij was op 14 juni nog in Italië en het desastreuze debat in Atlanta vond plaats op 27 juni. Als Biden niet voldoende heeft aan dertien dagen om zes uur tijdsverschil te overwinnen, moeten we ons dan geen zorgen maken? Neen, dé verklaring voor de meest rampzalige prestatie ooit, ligt voor de hand: de tv-lampen verhoogden de temperatuur. Want hoge temperaturen veroorzaken concentratiestoornissen, geheugenproblemen en een vertraagde reactietijd. Trump speelde waarschijnlijk weer eens vals, met ijszakjes of verborgen ventilatoren.

Terug naar de gewone mensen. Al die mentale problemen zijn eenvoudig samen te vatten: de breincircuits die onze neocortex aansturen, vragen vrij veel mentale energie en net die energie vermindert bij hoge temperaturen. Ons ‘executieve brein’ laat ons in de steek, vooral bij complexere uitdagingen krijgen we het moeilijker. Plannen, prioriteiten stellen en bijsturen lopen moeizaam. Dat onze geest bij broeierige temperaturen wat meer gericht is op drank, seks, dansen en siësta wekt weinig verwondering. De hogere regionen van ons brein censureren, geven minder ruimte aan ons zoogdierbrein en zorgen ervoor dat we ons wat ‘beschaafder’ gedragen en onze kleren aanhouden.

Bij hitte vermindert de controle over onze emoties, we geraken sneller geïrriteerd. We roepen en vloeken wat heviger, we maken sneller vulgaire gebaren. Hitte brengt zeker niet het beste in de mens naar boven. Dat blijkt ook uit de misdaadcijfers. Vooral geweldmisdaden nemen toe. Het is niet helemaal zeker of dit wel een rechtstreeks effect is van de hitte. Mensen gaan (vooral als het ’s avonds afkoelt) meer naar buiten, en de kans op de verkeerde ontmoeting neemt toe.

Dat is allemaal geen goed nieuws, vooral in het licht van de klimaatcrisis. Hittegolven voorkomen ligt nog niet in de menselijke mogelijkheden en dus moeten we het stellen met een aanpassing. We botsen daarbij op de eerste vicieuze cirkel. Airco verslindt veel energie en verhoogd energieverbruik kan leiden tot meer opwarming, zolang we een groot deel van onze energie uit fossiele brandstoffen halen. Koelen zonder airco is technisch vrij haalbaar, zoals Renson uit Waregem al tientallen jaren in de praktijk brengt. Niets is een wonderoplossing op zich. Het zal blijven zoeken zijn naar de juiste mix van preventie, gezond verstand, verandering van leefgewoontes, nieuwe reflexen. En voor wie, zoals ik, van paradoxen houdt: artificiële intelligentie zal ons zeker helpen het hoofd koel te houden, maar het verslindt nog meer energie dan airco.

De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. www.marcbuelens.com