‘De fout die we maken, is te denken dat de democratie niet anders kan dan succesvol te zijn’

Hoe is het mogelijk dat wij met z’n allen er in onze politiek zo’n knoeiboel van maken?, vraagt Marc Buelens zich af.

Afzonderlijk zijn bijna alle mensen die ik ken helemaal oké, maar samen hebben ze vaak de neiging om er een zootje van te maken.

Neem Open Vld. Ik vermoed dat zowat alle leden gemotiveerde, hardwerkende en eerlijke mensen zijn. Ik heb geen enkele reden om het omgekeerde te denken. Maar samen maken ze er als partij een potje van.

Het is alsof de liberalen verslaafd zijn aan een gokmachine waarop telkens verschijnt: weer enkele duizenden stemmen voor een extremistische partij. Alsof een voetbalploeg een trainer aanwerft, gespecialiseerd in paniekvoetbal bij de minste druk van de tegenspeler.

Ik ben een democraat in hart en nieren, maar er loopt iets grondig fout.

Wat te denken van een partijvoorzitter die foute dingen zegt als hij zat is. Het parket beslist dat hij therapie kan volgen rond “de impact van woorden en taalgebruik”. En pas wanneer voor iedereen duidelijk wordt welke woorden dat precies waren, treedt hij uiteindelijk af. In welk universum bevindt die voorzitter zich dat hij zo ongeremd heel foute taal kan hanteren? Hoe tolerant is onze maatschappij voor alcohol?

Zou het niet zinvoller zijn dat de partijvoorzitter zich engageert om met zijn partij structureel te werken aan taalachterstand en alcoholmisbruik? Nu lijkt de boodschap: als die ene persoon minder drinkt en iets bijleert – niet over de impact van woorden en taalgebruik, hij blijft natuurlijk een beroepspoliticus, maar over woorden uitkramen onder invloed – dan is het probleem opgelost.

Een ander voorbeeld. In Groot-Brittannië mag David Cameron terugkeren door de grote poort. Slimme zet? Ik begrijp premier Rishi Sunak wel. Cameron had de reputatie verkiezingen te winnen, en in 2024 mogen de Britten waarschijnlijk naar de stembus. Maar dat hij verkiezingen won, was ook zijn zwakte. Toen het door hem uitgeschreven brexit-referendum naderde, trad hij veel te laat in actie. De brexiteers hadden ondertussen een venijnige campagne vol leugens op touw gezet en Cameron liep achter de feiten aan. Hij had zich vooral in één zaak vergist. Het referendum was een beoordeling van zijn regering en die had net enkele blunders opgestapeld. Vandaag is The Economist snoeihard voor David Cameron: de mooiprater won de verkiezingen slechts nipt ,terwijl hij een ruime zege had moeten behalen. Zo ben ik weer een illusie armer.

Dat brengt me bij de vraag: hoe is het mogelijk dat wij met z’n allen er in onze politiek zo’n knoeiboel van maken? Ik ben een democraat in hart en nieren, maar het loopt grondig fout met de manier waarop wij besturen door het volk en voor het volk. De mechanismen van onze democratie worden steeds meer gekaapt door populisten, influencers, machtige mediagroepen, trollen en buitenlandse mogendheden. De fout die we waarschijnlijk hebben gemaakt en dagelijks opnieuw maken, is te denken dat zodra we het juiste kader hebben (met een vrije pers, de scheiding van kerk en staat, vrije verkiezingen en het recht op het oprichten van een partij), de democratie als het ware niet anders kan dan succesvol te zijn. Dan moet ik altijd denken aan die oude reclameslogan van de GB: ‘Twee miljoen klanten, dat moet je verdienen, elke dag’.

Bijna vijf miljoen kiezers in Vlaanderen (en een veelvoud in het VK) die moet je verdienen, elke dag. En dan krimpt mijn hart als ik zie hoe men de stemmen niet verdient, maar afstoot. Door een nationaal politicus naar een stad te laten trekken met de boodschap dat van dichtbij besturen het allerbelangrijkste is, en een week later een burgemeester terug naar de nationale politiek te halen, onder het motto: men heeft mij daar meer nodig. “Wie gelooft die mensen nog?”, zei Yves Leterme.

Nieuw is het probleem blijkbaar niet, wel zeer urgent. Het zal wel niet helpen die mensen eens naar een kazerne te sturen of ze lessen te laten volgen bij een bijzonder taalvaardige journalist, ene Boris Johnson.