‘De Europese Commissie beseft dat een economie niet duurzaam kan zijn zonder industrie’

‘What’s in a word’ zei Shakespeare al. Maar de transformatie van green naar clean is in de Europese instellingen een revolutie van formaat. Het herstelt het evenwicht tussen groen en industrie.

De Commissie-Von der Leyen I (2019 – 2024) stond in het teken van CO2-reductie. Europa wil tegen 2050 het properste continent van de planeet worden. Klimaatmanifestanten, jong en oud, werden opgedragen als de helden van de planeet, terwijl vliegtuigreizigers en dieselrijders met het vingertje werden gewezen voor hun onverantwoord gedrag. Die filosofie vertaalde zich in een wettendiarree en rapporteringsverplichtingen die hun gelijke niet kennen in de wereld.

Duurzaamheidsrapportering

Wie wetten zegt, zegt rapportering. Het neusje van de zalm was de CSRD-Richtlijn. De Corporate Sustainability Reporting Directive is een Europese richtlijn voor duurzaamheidsrapportage. De richtlijn is verplicht voor bedrijven met een omzet van meer dan 50 miljoen euro en een balanstotaal van meer dan 25 miljoen euro en 250 of meer werknemers (verplicht als twee van de drie criteria zijn vervuld). Ze moeten de Europese Sustainability Reporting Standards (ESRS) inzake milieu-, sociale en governance-criteria (ESG) respecteren en erover rapporteren. Die standaarden bepalen dat die bedrijven duurzaamheidsverklaringen moeten opstellen op basis van 1.052 datapunten, waarvan er 783 verplicht zijn. Meer dan 42.000 Europese bedrijven moeten aan die rapportering voldoen. Maar om dat te kunnen doen, moeten de bedrijven ook data verzamelen van hun leveranciers. Alle bedrijven zijn dus onrechtstreeks ook verplicht data bij te houden en te rapporteren. Bureaucratie in vol ornaat.

Naast de CSRD is er ook de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). Die richtlijn verplicht bedrijven grondig onderzoek te doen naar de impact van hun waardeketen op de mensenrechten en het milieu. Een onderneming moet dus toezien dat al haar leveranciers de mensenrechten en milieunormen respecteren, waar ook ter wereld, en moet daarover jaarlijks rapporteren. Het onderzoek heeft niet alleen betrekking op de leverancier, maar ook op de hele toevoerketen – lees: de leverancier van de leverancier. Bij een schending kan bestuursaansprakelijkheid worden ingeroepen.

Rapporteren kost geld

Hoe goed de intentie van die richtlijnen ook moge zijn, ze leiden tot administratieve rompslomp. Het Draghi-rapport over de Europese concurrentiekracht berekende dat de kostprijs voor rapportering voor beursgenoteerde ondernemingen kan oplopen tot een miljoen euro. De overkoepelende Europese ondernemersorganisatie, CEA-PME, schat de initiële kosten voor een Franse midcap op meer dan 800.000 euro over twee jaar.  Voor kmo’s zou de kostprijs minstens 10.000 euro bedragen. Een studie van de Europese Investeringsbank schat de nalevingskosten voor midcaps op een verbazingwekkende 12,5 procent van het totale investeringsvolume.

Van green naar clean

De industrie verstikt in de overreglementering, wat de Europese groei fnuikt. Duitsland, de motor van de Europese economie, zet twee jaar na elkaar een negatieve groei neer. Decarbonisatie gaat gepaard met desindustralisatie, trekt Draghi aan de alarmbel. Trump doet dat ook, met zijn deregulering en met het op de helling zetten van de akkoorden van Parijs. Europa staat voor de keuze: een groen pretpark worden én volledig afhankelijk worden van landen zoals China, of het geweer van schouder veranderen. Onder druk van de Duitse partij CSU/CDU, die Ursula von der Leyen nodig had om in de voorzittersstoel van de Europese Commissie te blijven, kiest Europa voor de tweede optie.

Clean industrie

De accentverschuiving naar clean industrie is een revolutie. Voortaan geldt de CSRD slechts voor bedrijven met meer dan 1.000 werknemers. Over de CSDDD dient slechts vijfjaarlijks gerapporteerd te worden en enkel op basis van directe zakenpartners, niet meer op basis van de hele toeleveringsketen. Autobouwers krijgen twee jaar verlenging voor de omschakeling naar elektrische wagens. Het getuigt allemaal van een nieuwe Europese Commissie die beseft dat een economie niet duurzaam kan zijn zonder industrie.

De milieubewegingen lachen groen, maar beseffen ook dat de slinger was doorgeslagen. Schandalen, waarbij zij betaald werden om te lobbyen voor de Green Deal, komen aan het licht en worden verder onderzocht. Het was inderdaad hoog tijd dat Europa een nieuw evenwicht zocht tussen de industrie en de groene belangen, en dat is precies de Clean Industrial Deal.