De Verenigde Staten vertonen trekken van een autoritair regime dat tegenstanders bestrijdt met een klimaat van angst, intimidatie en willekeur.
Gemaskerde en gewapende agenten die mensen arresteren en deporteren, militairen die opzichtig de straat domineren, openlijke raciale profilering bij gemediatiseerde invallen, het financieel droogleggen en intimideren van burgerrechtenassociaties en advocaten: het zijn praktijken die we associëren met onzalige autoritaire regimes. Maar ze kenmerken ook hoe het Amerika van Donald Trump illegale immigratie en stedelijke onveiligheid aanpakt, getuigen diverse onderzoeken. Niet algemeen en overal, maar selectief en gericht, vertonen de Verenigde Staten trekken van een autoritair regime dat tegenstanders bestrijdt met een klimaat van angst, intimidatie en willekeur.
Dit is een wereldschokkende evolutie. Amerika is hét revolutionaire experiment van ‘vrijheid onder de wet’, van een land dat op basis van grondwettelijk beschermde basisrechten en een sterke rechtsstaat model heeft gestaan voor democratisering wereldwijd. Maar onder Trump wordt het hellend vlak richting autoritarisme steeds steiler.
De eigen Republikeinse partij en de oppositie in het federale parlement zijn monddood gemaakt door een combinatie van politieke afdreiging en totale machtsconcentratie bij de president, die per decreet regeert op grond van een zelfverklaarde noodtoestand. Advocatenkantoren worden geïntimideerd of gedwongen tot pro-Deo-medewerking, onder dreiging van een beroepsverbod. Kritische mediahuizen en journalisten riskeren processen. Dankzij het Hooggerechtshof is Trump juridisch nagenoeg immuun voor elke beleidsdaad. Wie het nog aandurft te procederen, kan hooguit binnen jaren verkrijgen dat Trump niet meer mag doen wat hij tegen dan al succesvol heeft gerealiseerd. Meer riskeert de president niet.
Trump heeft de overheid eerst van binnenuit aangevallen via Elon Musk en daarna van buiten uit gepolitiseerd. Bastions van onafhankelijk bestuur – de centrale bank, het FBI, de federale belastingdienst, het federaal centrum voor volksgezondheid, zelfs de raad voor statistiek – worden openlijk en volgens de MAGA-agenda bestookt en gaandeweg gezuiverd van tegenstanders. Het hele bedrijfsleven is gedomineerd door een regering die on-Amerikaans de macht van de staat als een economisch wapen inzet, in binnen- en buitenland. Het is zwijgen en vleien voor alle top-CEO’s, die bidden om mededogen en hopen op de gunsten van de president-CEO. Kapitalistisch Amerika stond trots voor open marktconcurrentie, bedrijfswaarden en diversiteit, maar dat wordt allemaal stilletjes ingeslikt voor de eigen bottomline.
Het Amerikaans Holocaust Memorial Museum heeft een beroemde poster die veertien voortekens van fascisme op een rijtje zet. Krachtig nationalisme. Minachting voor mensenrechten. Identificatie van vijanden als een missie. Suprematie van het leger. Wijdverbreid seksisme. Gecontroleerde massamedia. Obsessie met nationale veiligheid. Vermenging van religie en overheid. Bescherming van loyale bedrijven en bedrijfselites. Onderdrukking van vakbonden. Minachting voor intellectuelen en de kunsten. Obsessie met misdaad en straf. Wijdverbreide vriendjespolitiek en corruptie. Gemanipuleerde verkiezingen. Leest u ze nog eens na en tel de gelijkenissen. De geschiedenis herhaalt zich niet, maar het Trump-regime rijmt er akelig mee.
Het vergt geen orwelliaanse fantasie om de autoritaire bocht van Amerika te zien ontsporen. Alleen verkiezingen kunnen Trump blijkbaar stoppen. In november 2026 zijn er tussentijdse verkiezingen voor het Amerikaanse Congres. Als Trump onheil ruikt en troepen stuurt naar staten waar hij zogezegd crisissen moet bezweren, wie zal hem tegenhouden? Hij deed het al in Washington DC en Los Angeles. Als de Democratische partij eindelijk de rug recht, wordt het vechten voor de ziel van de natie, misschien zelfs letterlijk.
De auteur is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. (www.marcdevos.eu)