Het voorbije jaar radicaliseerden de rijkste mensen van deze wereld. Elon Musk was de voorloper en nu volgen andere ultramiljardairs, zeker als ze hun fortuin te danken hebben aan de techgiganten. Hun progressieve imago blijkt een laagje vernis te zijn. Ze hebben er ook helemaal geen probleem mee om mee aan te schuiven in het Witte Huis. De eedaflegging van Donald Trump in januari met Musk en andere techmiljardairs prominent in beeld, was de voorbode. De enorme belangenvermenging zoals we die al eens zagen aan het einde van de negentiende eeuw, het tijdperk van de robber barrons en crony capitalism, is helemaal terug.
Met Donald Trump zit een collega-miljardair in het Witte Huis, en eentje zonder scrupules. De Amerikaanse president voert een schaamteloze en brute machtspolitiek om zichzelf en zijn familie te verrijken. Er is geen beter voorbeeld dan de manier waarop hij een jumbojet van Qatar aftroggelde. Qatar wou het vliegtuig eerst verhuren, maar president Trump zag het als een geschenk en stelde Qatar voor voldongen feiten. Daarna bleek dat Trump de jumbojet maar al te graag naar een eigen stichting wilde doorsluizen. Grote kans dat het lukt, want de Republikeinse partij legt hem niks in de weg. Forbes schat dat het vermogen van Trump na één jaar in het Witte Huis met 3 miljard dollar gegroeid is. Dat komt deels door schimmige crypto-deals waarmee hij en zijn familie profiteren van zijn meest naïeve fans en andere speculanten. Maar ook de gevestigde klasse wil weer met hem en zijn entourage zaken doen. Kort na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 en zijn verkiezingsnederlaag was Trump nog een paria.
De enorme belangenvermenging zoals we die al eens zagen aan het einde van de 19de eeuw, is helemaal terug.
De steun van een kleine groep miljardairs aan Trump is het gevolg van de pandemie en de oorlog in Oekraïne. Miljardairs zijn geen homogene groep; ze hebben vaak zeer uiteenlopende politieke opvattingen en ambities. Maar ze hebben gemeenschappelijk dat hun vermogen een vrijheid geeft die bijna niet te vatten is. Elon Musk reist voortdurend de wereld rond. Hij liet een website lamleggen die zijn privéjet volgde, officieel om veiligheidsredenen. Maar het was vooral ingegeven om de mythe te beschermen dat hij nog altijd op de fabrieksvloer slaapt. Zijn collega-techmiljardair en Salesforce-oprichter Marc Benioff, die onlangs zijn steun uitsprak voor sommige van Trumps meest controversiële beslissingen, pendelt voortdurend tussen San Francisco en Hawaï, waar hij een gigantisch domein heeft.
Tijdens de pandemie ondergingen de miljardairs dezelfde beperkingen als de rest van de mensheid. Ze moesten in hun kot blijven of in ieder geval minder mobiel zijn. Ze moesten inmenging in hun zakenimperium dulden door de lockdowns en het opgelegde telewerk dat hun personeel meer macht gaf. Een beperkte groep miljardairs, met Elon Musk als exponent, werd erdoor geradicaliseerd.
Enkele jaren later kwam de echte schrik. Bij de start van de oorlog in Oekraïne probeerden de Verenigde Staten Rusland economisch te verlammen met nooit geziene sancties. In een mum van tijd werd meer dan 200 miljard aan Russische tegoeden ‘geïmmobiliseerd’, waarvan het gros bij Euroclear. Ook heel wat Russische oligarchen werden getroffen. Voor een geradicaliseerde miljardair als Musk, die ervan droomt Mars te koloniseren, was dat een nog grotere bedreiging dan de lockdowns. De lockdown in 2020 dreigde zijn fabrieken plat te leggen, de sancties toonden dat ook vrij verkeer van kapitaal en het eigendomsrecht relatieve begrippen kunnen worden. De pandemie en de oorlog in Oekraïne hebben getoond dat de overheid nog altijd machtiger kan zijn dan de rijkste mensen ter wereld.
In 2026 zullen Musk en co nog meer tegen president Trump aanschurken. Daar zit zeker een opportunistische economische logica achter. Maar het is ook een poging om het status quo zo veel mogelijk te bestendigen, wat de geopolitieke neveneffecten ook mogen zijn.