‘Donald Trump heeft de grenzen van het democratisch toelaatbare voor iedereen verlegd’

De hardnekkigheid van Donald Trump moet ons even doen stilstaan, zegt Marc De Vos.

In dit jaar van verkiezingen – een kleine helft van de wereldbevolking woont in landen die naar de stembus trekken – nadert de moeder aller verkiezingen. Nog een paar weken scheiden ons van historische Amerikaanse presidentsverkiezingen. Historisch vanwege de onvoorstelbare mix van net-niet-moordaanslagen, de net-wel-afhakende president, de instantkroning van Kamala Harris, de splijtzwam van de oorlog in het Midden-Oosten, de politieke opstanding van Elon Musk en de hardnekkigheid van Donald Trump. Nu nog de uitslag.

Die hardnekkigheid van Trump moet ons even doen stilstaan. Wellicht herinnert u zich nog de mix van hoon, spot en misprijzen waarmee de kandidatuur van Trump werd ontvangen voor de presidentsverkiezingen van 2016. Zovele jaren van processen, leugens en extremistische uithalen later blijft de man een cultheld, een politieke messias, of gewoon de beste kandidaat voor een groot deel van de Amerikaanse bevolking. Daarvoor zijn veel verklaringen denkbaar en bedacht, maar de basisvaststelling blijft toch onmiskenbaar: in de persona van Trump leeft de pathologie van de moderne democratie in Amerika.

Van marge tot mainstream

Al wat vroeger garant stond voor electorale afgang – liegen, bedriegen, fraude, racisme, seksisme, geweld, en ga zo maar door – heeft Trump zowaar tot electorale troeven gemaakt. Los van zijn bijzondere persoon heeft hij daarmee de grenzen van het democratisch toelaatbare voor iedereen verlegd. Tegelijkertijd heeft hij zijn politieke DNA van de marge tot de mainstream gebracht. Nationalisme, protectionisme, isolationisme en nativisme waren ooit toxisch en worden nu in gradaties en variaties gedeeld door Republikeinen en Democraten in de Verenigde Staten, tot buiten de Verenigde Staten en zelfs in Europa – denk maar aan de industriële agenda van Mario Draghi en de verstrenging van de migratiepolitiek bij ons.

Wat al de ‘trumpificatie’ werd genoemd, boetseert zowel de inhoud als de stijl van de politiek in Amerika en elders. En naarmate het trumpisme normaliseert, radicaliseert de kandidaat Trump maar verder. Massadeportaties, uitzuivering van de federale ambtenarij, troepen op straat, vervolging van politieke tegenstanders: het komt er allemaal uit en het doet niets met zijn ratings. Integendeel: het bedient blijkbaar de instincten van nog resterende potentiële kiezers en dwingt de tegenstand in het defensief. Kamala Harris werd enkele maanden geleden schier nog verheerlijkt als een bevrijdster, als de heiland die zoveel meer zou zijn dan de anti-Trump. Maar zie, met elke campagneweek lijkt haar boodschap steeds meer op het aloude anti-Trump-refrein van Joe Biden.

Donald Trump vs Kamala Harris

Iedereen kent Trump. Veel kiezers laten hem zijn gang gaan, omdat velen denken dat het in werkelijkheid wel zal meevallen, getuige zijn presidentieel parcours van economische groei en internationale stabiliteit tot aan de pandemie. Harris daarentegen blijft voor veel Amerikanen een vraagteken. Ze is niet gelouterd en gekneed door jaren van politieke strijd en maanden van voorverkiezingen. De business van Amerika is business, zei president Coolidge een eeuw geleden, en juist op dat vlak blijft Harris vaag. Ze is en blijft ook verbonden met het bewind van Biden, onpopulair op de thema’s die er het meest toe doen voor de kiezers: de economie en immigratie.

Tel daarbij dat de oorlog in Gaza jongere Democratische kiezers wegjaagt en dat groene Amerikanen kunnen stemmen op een derde presidentskandidaat, en een nieuwe overwinning van Trump blijft een reële mogelijkheid, ondanks alles. Als Harris verliest, herbeleeft de Democratische partij het drama van Hillary Clinton. Dan faalt opnieuw de kandidaat van het establishment, dan volgt de afrekening binnen de partij, terwijl Trump chaos kan ontketenen vanuit het Witte Huis. Afspraak op 6 november.