Yves Verschueren (essenscia) over duur aardgas: ‘We zien positieve signalen van het beleid in Europa en België’

De hoge aardgasprijzen hebben het businessplan van de energie-intensieve Europese industrie onderuitgeschopt. Maar de jongste signalen zijn positief, zegt Yves Verschueren, de gedelegeerd bestuurder van essenscia, de sectorfederatie van de chemische industrie en lifesciences.

De industriële goegemeente heeft 26 februari omcirkeld in haar agenda. Dan komt Ursula von der Leyen naar Antwerpen om de Clean Industrial Deal van de Europese Commissie voor te stellen. Precies een jaar geleden legde de industrie in de Verklaring van Antwerpen haar grieven op tafel. Het was een schreeuw om aandacht om de concurrentiekracht te beschermen op een ogenblik dat dure energie de Europese industrie in de tang nam. “We zaten een jaar geleden met de handen in het haar. Nu hebben we weer wat hoop. We zien positieve signalen van het beleid in Europa en België”, zegt Yves Verschueren, de gedelegeerd bestuurder van essenscia.

Vooral de chemie ziet al enkele jaren zwarte sneeuw. “De sterke stijging van de aardgasprijzen in 2022, als gevolg van de Russische inval in Oekraïne, was een gamechanger. De recente stijging van de aardgasprijs is geen extra reden tot bezorgdheid. De échte kopzorg blijft onverminderd het enorme prijsverschil tussen Europa en de Verenigde Staten. Wij betalen in Europa nog altijd vier tot vijf keer meer voor aardgas dan de concurrenten in de Verenigde Staten en het Midden-Oosten”, zegt Yves Verschueren.

Hoe ernstig is de situatie voor de chemische sector?

YVES VERSCHUEREN. “De bezorgdheid is dubbel. Ten eerste kunnen onze bedrijven amper op tegen de wereldprijzen. Vooral tegenover de concurrentie uit de Verenigde Staten, China en het Midden-Oosten zijn we niet competitief door de hoge energieprijzen. Onze export is gedaald en de benutting van de capaciteit is laag. Een nog grotere bezorgdheid is dat de investeringen opdrogen. Nieuwe investeringen vinden steeds minder hun weg naar Europa. De internationale spelers kiezen vandaag voor de Verenigde Staten, het Midden-Oosten en China, ten koste van Europa. We hopen nog altijd dat het om een investeringspauze gaat. Door de stijging van de aardgasprijs was 2022 een kanteljaar in negatieve zin, maar 2025 kan een kanteljaar in positieve zin worden. De noodkreet van de industrie klonk luid en is gehoord. In de Vlaamse en federale regeringsverklaring krijgt de industrie een centrale plaats. We wachten vol spanning op de Clean Industrial Deal van de Europese Commissie.”

Wat staat bovenaan op het wensenlijstje van de sector om het investeringsklimaat te herstellen?

VERSCHUEREN. “Op Vlaams niveau verwachten we een vlotter vergunningentraject. We vragen geen vrijgeleide, maar spijker het milieubeleid bij, zodat industrie mogelijk blijft in Vlaanderen. Federaal zijn er positieve signalen om de loonkosten in het gareel te houden en de arbeidsmarkt flexibeler te maken. Ook het schrappen van de kernuitstap is een belangrijk signaal. We hopen ook op een korting voor de energie-intensieve industrie op de sterk gestegen transmissienettarieven voor elektriciteit. Op Europees niveau hopen we op maatregelen die het prijsverschil in aardgas tussen Europa en de Verenigde Staten aanpakken. De grootindustrie snakt naar betaalbare energie. Dat kan bijvoorbeeld door langetermijncontracten voor lng te onderhandelen met de Verenigde Staten of andere leveranciers.”

Hoelang kan de industrie de stress nog volhouden?

VERSCHUEREN. “In de Antwerpse chemiecluster is heel veel kapitaal geïnvesteerd. Dat zet je niet zomaar stop. Bovendien werkt deze cluster zéér efficiënt. Onze chemie-industrie kan het dus nog even uithouden, maar we dreigen onze voorsprong te verliezen als de investeringen opdrogen. Dan worden we eerder een melkkoe, in plaats van een sector waarin geïnvesteerd wordt. Het is een bezorgdheid dat investeringen in installaties met de nieuwste technologie in de Verenigde Staten en China gebeuren.”

Zijn de investeringen om klimaatneutraal te worden nog betaalbaar?

VERSCHUEREN. “Het probleem zijn niet die investeringen, maar wel dat ze in Europa onvoldoende return bieden door de hoge operationele kosten. We hebben goedkopere energie nodig om te kunnen investeren in een vermindering van de emissie. Tot nu daalde de emissie omdat er een businesscase voor die investeringen was. De hond bijt nu in zijn eigen staart. Het investeringsklimaat is negatief, maar als we niet investeren, verliezen we onze voorsprong. En dan kom je over een aantal jaren mogelijk tot de conclusie dat onze industrie verouderd is en de investeringen niet meer de moeite lonen. Ik hoop dat we met een kanteling in het beleid deze negatieve spiraal kunnen voorkomen. Als de Clean Industrial Deal de beloftes waarmaakt, mag Antwerpen opnieuw investeringen verwachten. Het vertrouwen in het Europese beleid moet worden hersteld. Voor onze kapitaalintensieve industrie is dat vertrouwen van cruciaal belang.”

Moet de Clean Industrial Deal voor een beter evenwicht tussen concurrentiekracht en duurzaamheid zorgen?

VERSCHUEREN. “Ja, maar Europa wordt daarom niet minder duurzaam. De ambitie blijft dezelfde. We moeten onze uitstoot onder controle krijgen, maar niet langer ten koste van de industrie. De Green Deal verplichtte bedrijven bijvoorbeeld om een groot aandeel groene waterstof te gebruiken. Die is echter peperduur. Leg de industrie doelstellingen op, maar laat ons zelf beslissen hoe we die op de meest efficiënte manier kunnen halen. De industrie investeert veel in duurzaamheid. Bovendien zullen we alleen klimaatneutraliteit bereiken met innovaties die de industrie zal bedenken. De bereidheid tot betalen en tot gedragsaanpassingen bij de bevolking is beperkt. We zullen het moeten hebben van technologische doorbraken. Dat zal ook lukken, als de investeringsvoorwaarden gunstig zijn.”

Is het denkbaar dat Europa straks opnieuw meer Russisch aardgas aankoopt na een vredesakkoord over Oekraïne?

VERSCHUEREN. “Achteraf kun je altijd zeggen dat Duitsland naïef is geweest om zwaar te rekenen op Russisch aardgas. Maar dat gas was overvloedig beschikbaar en was relatief goedkoop. Ook de grote Europese energiebedrijven hadden fors in Rusland geïnvesteerd. Via onderlinge handel verhoog je de gemeenschappelijke belangen en verminder je in principe het risico op oorlog. Daartegenover staat de vraag: kun je nog zaken doen met iemand als Poetin? Zullen we niet opnieuw in dezelfde val trappen? Dat zijn moeilijke geopolitieke vraagstukken, maar de realiteit is dat Rusland een belangrijke bron van relatief goedkoop aardgas is. Als Europa dat gas niet koopt, vindt het zijn weg naar China en andere afnemers.”

In België kiest de nieuwe federale regering weer voor kernenergie.

VERSCHUEREN. “Ook de vorige regering zette een belangrijke stap door de levensduur van Doel 4 en Tihange 3 met tien jaar te verlengen. Nog meer kernenergie wordt een werk van lange adem, maar het signaal is belangrijk om het vertrouwen in de bevoorradingzekerheid te herstellen. België kampt met een structureel tekort aan hernieuwbare energie. Daarom is kernenergie voor ons een belangrijke bron van koolstofarme elektriciteit. Precies dankzij de beschikbaarheid van kernenergie heeft België in het verleden veel industrie kunnen aantrekken.”

Onderschrijft u ook de uitbouw van offshore windenergie en de dure optie om België via het energie-eiland extra te connecteren met het Verenigd Koninkrijk en Denemarken?

VERSCHUEREN. “We staan open voor alle alternatieven, maar de industrie verliest de interesse als de prijs te hoog wordt. Offshore windenergie kan competitief zijn. De uitbouw van een geconnecteerd netwerk op de Noordzee, met het energie-eiland als een belangrijke schakel, is intellectueel attractief, maar blijkt op dit ogenblik economisch niet rendabel. Dit is bovendien een project van Europees belang. Dus zou je de lasten moeten verdelen over meerdere landen.”