‘Werknemer kan niet-coronaproof bevel weigeren’

Sommige werkgevers hebben het moeilijk met de regeringsmaatregelen, zoals de afstandsregel op het werk of het verplichte telewerken. Advocaat Herman van Hoogenbemt (Tilleman van Hoogenbemt) raadt hen aan voorzichtig te zijn, want de sancties kunnen zwaar zijn.

Wat kan een werknemer doen als een werkgever hem of haar een opdracht geeft, die indruist tegen de regeringsmaatregelen?

HERMAN VAN HOOGENBEMT. “Stel dat een werknemer wordt verplicht te werken in omstandigheden waarbij de wettelijke afstand niet kan worden gerespecteerd. Hij kan weigeren dat bevel, dat niet coronaproof is, uit te voeren. Het is onwettelijk. Als de zaak escaleert en de werkgever ontslaat het onwillige personeelslid, is dat een schoolvoorbeeld van een ‘kennelijk onredelijk ontslag’, wat de aanleiding kan geven tot een schadevergoeding.”

Hoe kan de werknemer aantonen dat hij werd gedwongen de coronamaatregelen te negeren?

VAN HOOGENBEMT. “Dat is inderdaad niet eenvoudig. Veel hangt af van de situatie op het bedrijf. Werknemers van Poolse onderaannemers op een bouwwerf kunnen zich niet even mondig opstellen als gesyndikeerde arbeiders van een groot Belgisch bedrijf. In dat laatste geval kaart de vakbond de inbreuken aan op het comité voor preventie en bescherming op het werk.

“Ook kan elke werknemer altijd de sociale inspectie inlichten. Die zal na een controle de werkgever aansporen de juiste maatregelen te nemen. Ze beslist in de praktijk vrij autonoom over de interpretatie van de coronamaatregelen. Ze kan een onderneming sluiten als ze de regels aan haar laars lapt. De onderneming kan de beslissing van de sociale inspectie wel aanvechten bij de arbeidsrechtbank, maar de kans is groot dat er pas een uitspraak is als de lockdown achter de rug is.

“De sancties op het niet naleven van de veiligheidswetgeving zijn overigens zwaar. Een werkgever die de coronamaatregelen overtreedt, kan ook voor de correctionele rechter worden gedaagd.”

Volgens de nieuwe regels is telewerk nu verplicht. Wat als de werkgever zijn personeel toch verplicht aanwezig te zijn op kantoor?

VAN HOOGENBEMT. “De verplichting te telewerken geldt niet als dat onmogelijk is door de aard van de functie of als dat de continuïteit van de bedrijfsvoering in het gedrang brengt. Dat is vatbaar voor interpretatie. De werkgever kan de personeelsleden een attest geven om hen toch op kantoor te laten werken. De werknemer die dan toch thuisblijft, heeft geen recht op loon. Strikt genomen kan dan sprake zijn van werkweigering, maar het is niet erg waarschijnlijk dat er een reden is voor een ontslag om dringende redenen.

“Ook over de uitwerking van de maatregelen kan de sociale inspectie tussenbeide komen. Ze kan het bedrijf onder dreiging van een sluiting opleggen de meeste medewerkers naar huis te sturen en enkel een deel van het personeel op kantoor te laten werken.”