Wat België kan leren van start-upparadijs Zweden

Zweden rijgt de succesvolle start-ups aaneen. Dat is geen toeval. Wat kan België ervan leren?

Wat in België moet gebeuren, is dat je één groot technologiesucces krijgt”, zegt de Zweedse seriële ondernemer en investeerder Johan Staël Von Holstein. “Wanneer je een succesbedrijf hebt, verdienen veel mensen daar geld aan. Dan vloeit veel geld terug naar de markt.” Von Holstein is daar zelf een voorbeeld van. In Zweden is de internetpionier een bekend gezicht. Rond de eeuwwisseling maakte hij als medeoprichter van het internetconsultancybedrijf Icon MediaLab de hoogtes en laagtes van de eerste internetbubbel mee. Het geld dat hij daarmee verdiende, investeerde hij in nieuwe bedrijven. “Geld is belangrijk, want het werkt als een katalysator voor de hele omgeving.”

Met bedrijven zoals Klarna en iZettle zit Stockholm aan zijn vierde generatie van succesvolle start-ups (zie kader Vijf Zweedse successen). Op basis van het opgehaalde investeringskapitaal voor technologiebedrijven staat Zweden in Europa op de vierde plaats na het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk, blijkt uit het jaarlijkse rapport State of European Tech van het investeringsfonds Atomico. België staat niet in de top tien. Volgens hetzelfde criterium is Stockholm de vijfde Europese start-upstad, na Londen, Parijs, Berlijn en Barcelona. Geen enkele Belgische stad haalt de top twintig.

Most Promising Entrepreneur

In december reisden Belgische start-ups naar Zweden om het op te nemen tegen Zweedse bedrijven in een informele start-upwedstrijd. Dat evenement was een onderdeel van de tweedaagse missie van de BoostMe-groeibedrijven van de Vlaamse start-upbegeleider Netwerk Ondernemen. Een vierkoppige jury, met onder meer Johan Staël Von Holstein en Patrick Jordens van het Vlaamse innovatieagentschap Vlaio, beoordeelde de ultrakorte presentaties van de tien deelnemers.

Ondanks de hoge reputatie van de Stockholmse start-upscene deden de Belgen het uitstekend. Gunther Ghysels, de oprichter en CEO van Get Driven, won de wedstrijd. De jonge ondernemer kreeg de prijs van Most Promising Entrepreneur. Jurylid Von Holstein had wel oren naar het zakenmodel van de jonge Vlaming en nodigde hem uit voor een vervolgbezoek. Get Driven biedt een dienst aan waardoor studenten klanten – vaak zakenmensen – in hun eigen auto van bij hen thuis naar hun bestemming voeren.

Tijdens het pitchevent gaven de juryleden elkaar voortdurend open doekjes. Het samenwerken, het netwerken, de transparantie en het veilige vangnet van het socialezekerheidssysteem zijn onderdelen van het veilige ondernemersklimaat in Stockholm. Maria Dahrieh, de oprichter van WhaleShark, adviseert start-ups totdat ze klaar zijn voor investeerders. Zij was de organisator van het pitchevent. Ze legt uit hoe Zweden zonder verpinken samenwerken met hun concurrenten. “Ondernemers bestuderen en begrijpen hun concurrenten heel goed. Ze zijn er heel goed in één elementje bij een concurrent te identificeren en daar een nieuwe waardepropositie rond te bouwen. Soms zoeken ze daarvoor zelfs samen naar synergie. Dat is uniek. Net daarom zijn netwerken en relaties zo belangrijk.”

Max Lundgren, de vertegenwoordiger van het investeringsagentschap Flanders Investment & Trade in Zweden, beaamt dat. “Zweden helpen graag. Jezelf verkopen is dood, het gaat om samenwerken, relaties bouwen en vertrouwen kweken.” Veeleer dan de lunch is de koffiepauze in Zweden hét sociale moment op het werk. “De beleving van dat fika-moment is echt wel super”, zegt Sabine Eevers, de chief networking officer van Netwerk Ondernemen. “Het is een sociaal moment waar Zweden volop connecteren met anderen. Het zit er echt ingebakken en het gebeurt twee tot drie keer dag. Het gaat duidelijk om meer dan alleen koffiedrinken.” Eevers zag ook hoe het in Zweden not done is beloftes te doen die je niet kunt nakomen. “Dat contrasteert met de Angelsaksische aanpak, waar veeleer fake it till you make it geldt”, zegt Eevers. “Wij Belgen zitten meer tussen beide benaderingen in.”

Gratis advies

“Als ik het kon herdoen, dan zou ik mijn bedrijf in Zweden opstarten”, zegt ondernemer Nancy Steenbakkers, die samen met haar man UltraZonic oprichtte en ook meereisde naar Stockholm. “Als ik uit het buitenland terug naar België reis, vraag ik me altijd af hoe het in godsnaam mogelijk is dat wij zo zijn blijven stilstaan. In Zweden wordt het je veel makkelijker gemaakt. Als je daar een plan hebt, kom je meteen bij de bevoegde instantie. Ook de weg naar investeerders is in België veel moeilijker dan in Zweden.” Start-ups kunnen bijvoorbeeld naar hun gemeente voor gratis advies. Almi is een investeringsfonds van de overheid, dat voor ondernemers een tussenstap is naar de privékapitaalmarkt.

Via een Zweeds contact dat Nancy Steenbakkers op een Duitse medische beurs had gelegd, kon ze afspraken met enkele Zweedse ziekenhuizen maken. Aan hen kon ze uitleggen waarom haar geautomatiseerde voorreiniger voor chirurgische instrumenten en flexibele endoscopen veiliger is dan de manuele manier waarop instrumenten normaal worden gereinigd. “Dat contact is onze distributeur voor heel Zweden geworden”, zegt Steenbakkers. Haar start-up, die twee jaar actief is en vijf werknemers heeft, kijkt sterk naar de Noord-Europese markt, omdat ziekenhuizen er hogere eisen stellen aan de patiëntveiligheid. Er zijn ook al duidelijke wetten, iets wat in België en Zuid-Europa volgens de ondernemer nog veel minder het geval is.

De juiste successen

Naast het stabiele ondernemersklimaat, de infrastructuur, de cultuur van samenwerken en de kwaliteit van het onderwijs is de toegang tot kapitaal een cruciale succesfactor. “Zweden heeft meer eenhoorns dan de rest van Europa samen. Dat komt doordat we toegang hebben tot kapitaal”, zegt Johan Staël Von Holstein. Hij heeft nog wat raad veil voor België, dat nog altijd wacht op zijn eerste eenhoorn – een techgroeibedrijf dat meer dan 1 miljard dollar waard is. “Probeer mee te rijden op de schouders van succesvolle ondernemers. Zeg hen dat voor elke euro zij investeren, de overheid 2 euro investeert. Dan krijg je de juiste mensen om voor de juiste successen te zorgen. Die zullen meer kapitaal aantrekken.”

Een opvallend verschil met België is dat start-ups zonder schroom naar de beurs trekken om geld op te halen. Terwijl Belgische start-ups voor grote kapitaalrondes van 10 miljoen of meer vaak naar het buitenland lonken, trekken Zweedse ondernemers ook naar Nasdaq First North. Dat is de markt voor kleine groeibedrijven van Nasdaq Nordic, dat naast Nasdaq Stockholm nog enkele Noord-Europese en Baltische beurzen overkoepelt. “Stockholm heeft een actieve IPO-markt ( initial public offering, de Engelse term voor beursgang, nvdr)”, zegt Niclas Holmberg, de managing director Global Listing Services van Nasdaq Stockholm. “De Zweden staan ook veel welwillender tegenover beleggen op de beurs dan de bevolking in veel andere landen. De grote meerderheid van de Zweden heeft geld belegd op de beurs, direct of via fondsen.”

Volgens Niclas Holmberg is het daardoor voor bedrijven makkelijker liquiditeit te creëren. Nasdaq Nordic telde vorig jaar 83 nieuwe beursnoteringen, die samen 2,56 miljard euro aan kapitaal ophaalden. Maar liefst vijftig van die nieuwe noteringen gebeurden op Nasdaq First North, de kleine groeimarkt voor kmo’s. “In 2017 haalden bedrijven die naar onze groeimarkt trokken gemiddeld rond 10 miljoen euro op”, zegt Holmberg. “Een notering op First North is minder complex dan een op de hoofdmarkt. Je moet doorgaans rekenen op ongeveer drie maanden voor alles klaar is.” Ook Belgische start-ups zijn welkom. “Ongeveer 15 procent in onze pijplijn komt van buiten Zweden. Investeerders zoeken gewoonlijk wel naar een stevig groeier. 4 à 5 procent is niet genoeg.”

Vijf Zweedse successen

In alle start-uplijstjes bokst Zweden, een land met minder inwoners dan België, systematisch boven zijn gewicht. Dit zijn vijf voorbeelden van Zweedse succesverhalen.

Klarna

Het intechbedrijf Klarna is de nieuwe parel aan de kroon van de Zweedse technologiescene. De betaalspecialist voor webshops heeft een banklicentie, telt meer dan 2000 werknemers en wordt gewaardeerd op 2,5 miljard dollar.

Spotify

De Zweedse eenhoorns die het afgelopen jaar het meest in het nieuws waren, heten Spotify en iZettle. De muziekdienst Spotify trok naar de beurs van New York en neemt het vanuit zijn hoofdkwartier in Stockholm op tegen grote concurrenten als Apple en Google.

iZettle

Stadsgenoot iZettle werd vorig jaar voor 2,2 miljard euro opgekocht door het Amerikaanse PayPal. Het tien jaar oude bedrijf biedt financiële diensten aan voor kleine bedrijven. Het is geen toeval dat iZettle en Klarna fintechbedrijven zijn. Stockholm is een van de sterkste Europese fintechhubs.

Mojang

Ook in de sector van de videogames zijn er successen. Mojang, het bedrijf achter het populaire videogame Minecraft, werd in 2014 voor 2,2 miljard euro verkocht aan Microsoft.

Skype

Het eerste grote succes was Skype. Het in 2003 opgerichte bedrijf achter de onlinebeldienst werd in 2011 verkocht aan Microsoft.

Twee tips voor een goed team

Investeerders, ondernemers en andere experts hamerden er in Stockholm op dat een goed team de voornaamste succesfactor voor een groeibedrijf is. Maar hoe bouw je een goed team?

Laat een expert het werk doen

“Zweden zijn goed in teams bouwen”, zegt de Zweedse ondernemer Johan Staël von Holstein. “Het is niet nodig dat je als CEO het team bouwt. Ik heb zelf nooit mensen gerekruteerd, omdat ik daar echt heel slecht in ben. Ik heb een hr-medewerker nodig die daarin gespecialiseerd is. Soms moet je het niet zelf willen doen, maar vertrouwen hebben in specialisten.”

Leer creatieve technieken aan

Sabine Eevers van Netwerk Ondernemen wijst op het belang van alternatieve onderwijssystemen, die de ondernemingszin en de creatieve samenwerking stimuleren. Zo trok de Belgische delegatie in Stockholm naar Hyper Island, een creatieve businessschool zonder vaste docenten. “Hyper Island was superinteressant door zijn creatieve onderwijsconcept: learning by doing. Het legt de link tussen onderwijs en industrie in een snel veranderende context. Mensen kunnen er kennis en vaardigheden opdoen die in het traditionele onderwijs jammer genoeg niet worden meegegeven.”