Waarom zelfs een bank als KBC banen schrapt

KBC is een van de meest winstgevende financiële instellingen van Europa, en toch schrapt de bank 1400 banen in de komende drie jaar. Eerder zetten ook al BNP Paribas Fortis en ING België het mes in hun personeelsbestand. Hoe komt dat?

1. De vlakke rentecurve drukt de inkomsten

Het monetair beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) heeft de voorbije jaren geleid tot een ultralage rente op korte en op lange termijn. Dat is goed voor de economie en de bedrijven, die zich goedkoop kunnen financieren, maar het is minder goed nieuws voor de banken. Zij leven van de marge die ze nemen op de omzetting van kortetermijnspaargeld in langetermijnkredieten. Ongeveer drie kwart van de inkomsten van de Belgische banken is afkomstig van die rentemarge. Door de vlakke rentecurve komt hun verdienmodel in het gedrang.

BNP Paribas Fortis meldde gisteren dat zijn inkomsten in België met 1,8 procent zijn gedaald in de eerste zes maanden van het jaar. Ook bij KBC België stonden de rente-inkomsten in die periode onder druk, wat resulteerde in een winstdaling met 17 procent. Bovendien is de rente de voorbije zomermaanden nog gedaald, terwijl de verwachting is dat de ECB volgende week de rente voort zal verlagen.

2. De kredietgroei compenseert niet langer de krimpende rentemarge

De voorbije jaren wisten de banken de krimp van de rentemarge te compenseren door meer kredieten toe te kennen. Vooral op hypothecaire kredieten werd een turbo gezet. Maar dat gebeurde tegen ongezond kleine marges, waardoor de Nationale Bank ingreep. De toezichthouder vreest voor een oververhitting van de huizenmarkt. Ze wees de banken terecht en legde hun hogere kapitaalvereisten op.

Daarnaast zorgde de economische groei voor een belangrijke toename van kredieten aan bedrijven. Aan die groei lijkt een einde te komen, nu de Duitse en de Europese economie een vertraging doormaken. Onzekerheid rond de brexit en de mondiale handelsoorlog hebben het ondernemersvertrouwen ondermijnd. In de industriële sector in België is de groeivertraging volgens Max Jadot, de CEO van BNP Paribas Fortis, al ingezet. Als ze uitmondt in een recessie, kan dat voor de banken leiden tot een stijging van de provisies voor slechte leningen. Die waren de voorbije jaren in België zo goed als onbestaande.

3. De digitalisering leidt tot overbodige banen en nieuwe concurrentie

De digitalisering heeft de banksector de voorbije jaren fors veranderd. Klanten bankieren almaar meer online en mobiel. Dat vergt een pak IT-investeringen. Tegelijk zijn veel interne processen bij de banken geautomatiseerd. Veel werk dat vroeger door mensenhanden verricht werd, is overgenomen door computers en robots. Daardoor hebben de banken niet alleen mensen op overschot, maar ook mensen die niet langer geschikt zijn om eventueel een ander type van baan uit te voeren.

Bovendien werkt de digitalisering de opkomst van nieuwe concurrenten in de hand. Grote technologie- en internetbedrijven als Google, Amazon, Facebook en Apple hebben zich al op het betalingsverkeer geworpen, en de verwachting is dat ze nog meer financiële diensten zullen aanbieden. Het zijn organisaties die snel en efficiënt inspelen op de behoeften van de klant, en blijk geven van een grote innovatiekracht. De Europese betaalrichtlijn PSD2 biedt hun, vanaf medio september, de kans toegang te krijgen tot de betaalgegevens van de klanten. Banken als KBC en ING dromen ervan hun organisatie even lenig en wendbaar te maken als die technologiereuzen.

4. De kosten blijven hoog

Rapporten van de ECB leggen steevast de vinger op dezelfde zere plek: de kostenstructuur van de banken blijft zwaar. In België proberen ze daar iets aan te doen door kantoren te sluiten en hun personeelsbestand af te bouwen. Dat laatste gebeurt vooral door de repetitieve taken te automatiseren. Daarnaast wordt de klant meer en meer bediend vanuit digitale kanalen, zoals de app, of vanuit centrale contactcenters die gebruikmaken van moderne technologieën als videoconferencing of sociale media.

Dat de banken hun kosten niet sneller naar beneden krijgen, komt vooral omdat de investeringen in IT en compliance de voorbije jaren zijn blijven stijgen. Ook de Belgische banktaksen vertegenwoordigen een belangrijk stuk van de operationele kosten waarin niet gesneden kan worden. Het aanboren van nieuwe inkomstenbronnen (commissies op de verkoop van verzekeringen of beleggingen) gaat dan weer gepaard met belangrijke marketinginspanningen.