Vrouwen in de advocatuur: ‘Assertief gedrag maakt je nog geen bitch’

Bij de grote advocatenkantoren bereiken veel minder vrouwen dan mannen de top. Soms zijn de lange werkuren de boosdoener, waardoor vrouwen afhaken. Maar soms eisen de vrouwen te weinig zelf hun deel van de koek op.

“Bij de meeste grote Belgische advocatenkantoren en Brusselse vestigingen van internationale firma’s starten evenveel vrouwen als mannen als stagiair”, stelt Marieke Wyckaert, vennoot bij het kantoor Eubelius. “Maar te veel vrouwen stoten niet door naar de top. Dat is spijtig.”

We berekenden dat bij grote kantoren, zoals Linklaters, NautaDutilh, White & Case, Allen & Overy, Freshfields, Liedekerke, Cleary Gottlieb en Eubelius, maar 0 tot 25 procent van de full-equitypartners een vrouw is. Zo’n vennoot deelt in de winst van het kantoor, een voordeel dat in dat segment aan het einde van een carrière kan oplopen tot meer dan 1 miljoen euro per jaar. Dat fenomeen vraagt, vlak voor Vrouwendag, om meer uitleg.

Omhoog of buiten

Een stagiair start bij de grote advocatenkantoren tegen een loon van zo’n 4500 euro per maand. “Meestal bereikt een medewerker na tien jaar het plafond van 12.000 à 15.000 euro”, zegt Philippe Jadoul, de CEO van Vialegis, een headhunter voor juridische beroepen. “In de meeste grote advocatenkantoren is het de gewoonte dat medewerkers vertrekken als er geen doorgroeimogelijkheden in het vooruitzicht zijn. Omdat veel vrouwen de top niet halen, is de uitstroom bij hen groter dan bij de mannen.”

“Veel briljante juristes opteren dan voor een carrière als magistraat of als bedrijfsjurist”, getuigt zijn collega Marie Brepoels. Bijna zes van de tien onlangs benoemde magistraten bij hoven en rechtbanken, en 58 procent van de bedrijfsjuristen zijn vrouwen.

Eén op de vier vrouwelijke advocaten haakt na tien jaar af, blijkt uit een Vlerick-studie. Slechts één op de vier advocaten met meer dan 25 jaar ervaring is een vrouw. “De redenen van het vertrek zijn vooral de werkdruk en meer aandacht voor het privéleven”, zegt Kathleen Vercraeye van de Orde van Vlaamse Balies. “Uit ons onderzoek blijkt dat de oudere advocaten het meest verdienen. Mannen besteden ook gemiddeld meer tijd aan hun beroep. Er zijn ook meer mannen actief in rechtstakken die aansluiten op het bedrijfsleven, zoals handels-, vennootschaps- en intellectueeleigendomsrecht. In familierecht zijn de vrouwen oververtegenwoordigd.” In dat segment zijn de tarieven veel lager. In sommige kantoren vertaalt een grotere financiële bijdrage aan de winst zich in een hoger inkomen.

Grillige agenda’s

Net in de best betaalde niches zijn minder vrouwen actief. “Deals worden dikwijls afgesloten in het weekend, na ellenlange onderhandelingen. Grillige agenda’s zijn vooral voor vrouwelijke advocaten een probleem”, verklaart Wyckaert, die actief is in fusies en overnames. “Vandaar dat er zo weinig vrouwelijke collega’s in vennootschapsrecht doorgroeien als partner. In hun jonge jaren gaan ze ervoor, maar zodra er kinderen zijn, opteren velen voor een ander beroep.”

“Wie arbeidsrecht behandelt, heeft min of meer een overzichtelijk leven”, stelt Yvette Verleisdonk van het kantoor Curia. Ze was ooit vennoot van het advocatenkantoor NautaDutilh. Dat heeft al tien jaar een diversiteitsprogramma, dat onder meer de mogelijkheid biedt dat medewerkers 40 procent deeltijds werken, en voor iedereen in betaald ouderschapsverlof voorziet. “Dankzij die flexibiliteit behouden we de beste krachten”, meent managing partner Dirk Van Gerven. “We hebben veel geïnvesteerd in hun opleiding en zien dat talent niet graag vertrekken.” Verleisdonk: “Bij de start werd dat programma amper gedragen door de mannen. Het haalt wel iets uit, maar het blijft moeilijk.” Bij NautaDutilh is één op de vier vennoten een vrouw.

Divers op papier

Twaalf jaar geleden stonden Verleisdonk en Wyckaert mee aan de wieg van het programma Women In Law, dat moest onderzoeken hoe vrouwen beter kunnen doorstromen in advocatenkantoren. Elf topkantoren namen eraan deel. Jadoul wijst erop dat de meeste kantoren zeggen dat ze werk maken van een diversiteitsbeleid en een evenwicht zoeken tussen werk en privéleven. “De hamvraag is: do they walk the talk? Die mooie principes worden zelden vertaald in daden”, zegt Jadoul. “Europese kantoren zijn minder dan Amerikaanse bezig met de uitbouw van een bedrijfscultuur waarin jonge vrouwen beter hun weg vinden naar het partnerschap. Vreemd genoeg is dat zelfs niet het geval bij kantoren die kort geleden werden opgericht door jonge advocaten. Van hen verwacht je toch een moderne bedrijfsvisie.”

De oorzaak is het traditionele verdienmodel van topkantoren. “Factureerbare uren zijn de basis van het kantoor”, aldus Jadoul. “Als de medewerkers in een normaal tempo werken, daalt de opbrengst en hebben de vennoten minder inkomsten. Dan loopt het kantoor het risico dat de meest succesvolle vennoten vertrekken naar de concurrentie.”

Lees verder onder de video

Geen vooruitgang

Volgens Wyckaert is de positie van vrouwen niet alleen een gevolg van de lange werkuren. “Er zijn weinig rolmodellen. Mannen zijn veel meer met hun carrière bezig en worden ook geselecteerd door mannen. Zo eindigen vrouwen soms in de subtop, bijvoorbeeld als non-equitypartner. En het gaat er niet op vooruit.”

De kans om een volwaardige vennoot te worden, verkleint. “De economie groeit niet spectaculair en de pool van potentiële Belgische cliënten evenmin”, verklaart Nathalie Colin, vennoot bij Freshfields. “De koek wordt kleiner, dus is er meer concurrentie tussen advocaten die vennoot willen worden. Als vrouw begin je het best vroeg genoeg aan de carrièreplanning, als je je deel van de koek wilt opeisen.”

Volgens Martine De Roeck, magistraat in de Antwerpse ondernemingsrechtbank en tot voor enkele jaren vennoot bij Loyens & Loeff, denken de meeste vrouwelijke advocaten dat ze carrière kunnen maken door erg goed te werken in een hoekje. Het tegendeel is waar, meent ze: “De vrouw in het hoekje is alweer een probleem minder. De vennoten kunnen dan een nieuwe collega selecteren uit de advocaten die al duidelijk hebben gemaakt dat ze wegtrekken als ze geen carrière kunnen maken. Meestal zijn dat mannen. Vrouwen moeten in een advocatenkantoor werken aan hun pr en leren dat assertief gedrag hen niet per se tot een bitch maakt.”

Vrouwelijke advocaten zijn soms ook te kritisch voor zichzelf, zegt De Roeck: “Als ze een advies geven, hebben ze de neiging enerzijds a te verdedigen, anderzijds ook b als oplossing naar voren te schuiven, en dan als tussenoplossing c voor te stellen. Dat geeft de indruk dat ze twijfelen. Vrouwelijke advocaten durven zichzelf meer ter discussie te stellen. Dat komt bij cliënten en vennoten soms over als een gebrek aan zelfvertrouwen. Een mannelijke advocaat zal met verve a poneren, met als reserveoplossing b en c. Hij is dan de creatieveling met de oplossing voor alles. Cliënten appreciëren kant-en-klare antwoorden, geen dossiers waar ze zelf te veel over moeten nadenken. Vennoten nemen dat ook mee bij de keuze van een nieuwe collega.”