Vlaanderen in de slipstream van de ruimtemiljardairs

Elon Musk lanceerde met SpaceX meer dan duizend satellieten voor zijn internetafdeling Starlink. Internet uit de ruimte geeft de commerciële ruimtevaart een adrenalineshot. Dat is ook goed nieuws voor de Vlaamse leveranciers. Zij spelen nu al boven hun gewicht in een industrie die op weg is naar een jaaromzet van 1000 miljard dollar.

Vijf jaar geleden slaagde SpaceX er voor het eerst in een booster, het hoofdgedeelte van een raket, terug op aarde te doen landen. Vorige maand hergebruikte het bedrijf een raket voor de achtste keer, met een lading Starlink-satellieten. Herbruikbare raketten zijn een belangrijke factor om de lanceerkosten naar beneden te krijgen. Het kost SpaceX nu ongeveer 2600 dollar om 1 kilogram massa met een raket in een lage baan om de aarde te krijgen ¬ de habitat van het gros van de commerciële satellieten. In vergelijking met pakweg vijftien jaar geleden is dat een veelvoud goedkoper. Daardoor verbetert ook de financiële leefbaarheid van de satellietnetwerken en andere initiatieven in de commerciële ruimtevaart.

Er vliegen nu meer dan duizend compacte internetsatellieten van Starlink rond de aarde. Starlink test zijn service in de Verenigde Staten, maar op termijn wil CEO Elon Musk wereldwijd snel internet aanbieden. Daarvoor schat SpaceX dat het 42.000 satellieten nodig heeft. De wat oudere concurrent OneWeb zit ook al aan duizend exemplaren en wil zijn dekking uitbreiden. Het wordt nog meer dringen in de ruimte, want ook Amazon wil met zijn project Kuiper een soortgelijk netwerk bouwen.

Onontgonnen terrein

Er wordt met miljarden gegooid, maar Proximus en Telenet hoeven weinig te vrezen, volgens Thomas Van den Driessche. Hij leidt de afdeling voor satellietcommunicatie van het Singaporese industriële conglomeraat ST Engineering. Dat is verankerd in Vlaanderen, want de kern van de afdeling bestaat uit het in 2019 voor 250 miljoen euro overgenomen Newtec uit Sint-Niklaas. “Internet uit de ruimte kan niet concurreren met de bestaande vaste en mobiele netwerken, maar er zijn veel belangrijke nichetoepassingen zoals internettoegang voor vliegtuigen en schepen. Techondernemers als Elon Musk en Jeff Bezos zien het groter. De grote techbedrijven kijken aan tegen een verzadigde markt, ze bereiken ondertussen zowat iedereen in het Westen. Daarom kijken ze naar onontgonnen terrein. Er zijn nu nog ruwweg 3 miljard mensen die geen of bijna geen connectiviteit hebben. Ze wonen in arme of afgelegen plaatsen, waar glasvezel of gsm-masten praktisch en financieel onmogelijk zijn. Satellietnetwerken zijn dan financieel de beste oplossing. Het spaart ook heel wat graafwerk en andere ecologisch belastende ingrepen uit.”

Lees verder onder de video

Van den Driessche is sinds 2019 ook de voorzitter van de Space & Satellite Professionals International. Die federatie verenigt zo goed als alle spelers in de commerciële ruimtevaart, waaronder ook kleppers als Boeing en SpaceX. “Mijn mandaat loopt nog twee jaar. Ik ben de eerste Europese voorzitter. Het is ook een teken dat Newtec, en bij uitbreiding de Vlaamse cluster, internationaal meespeelt aan de top. De commerciële ruimtevaart blijft ook heel ambitieus. De wereldwijde omzet moet van ongeveer 500 miljard naar 1000 miljard dollar in 2027. Ook Vlaanderen en België zal daarvan kunnen profiteren. De projecten worden ook steeds groter. Je mag geen te kleine speler blijven. Daarom heeft Newtec zich laten overnemen. Bij de overname hadden we zelf al 100 miljoen euro omzet, maar zelfs daarmee kun je geen strategische leverancier worden voor een wereldwijd satellietnetwerk. Dat zijn gemakkelijk projecten van 7 miljard dollar.”

Skyline Communications

Behalve Newtec zijn nog andere Vlaamse ruimtevaartbedrijven een onderdeel geworden van conglomeraten. Het vroegere Verhaert Space is omgedoopt tot Qinitiq Space en behoort tot de Britse Qinitiq Group. Antwerp Space, dat onlangs een nieuwe internetmodem naar het International Space Station stuurde, is een onderdeel van het Duitse OHB.

Een van de grotere onafhankelijke spelers is Skyline Communications, met een omzet van ongeveer 35 miljoen euro. Dat van oorsprong West-Vlaamse familiebedrijf is niet exclusief actief in de satellietindustrie. Zijn softwareplatform voor het beheer van dataverkeer wordt ook gebruikt door telecom- en mediabedrijven, onder meer voor het regelen van het dataverkeer van hun streamingdiensten en van grote sportevenementen zoals de Super Bowl en de Olympische Spelen.

“We zijn wat toevallig in de satellietindustrie beland”, zegt CEO Ben Vandenberghe. “Ik was in 2003 aan de contactgegevens van Eutelsat geraakt, een van de grootste spelers in Europa. Het bedrijf was al vergevorderd in zijn onderhandelingen met Amerikaanse leveranciers, maar wij mochten ook pitchen. We hadden nog geen volledig afgewerkt systeem, maar wel een duidelijke visie op een allesomvattend platform in plaats van een complex kluwen met software van derde partijen. Tot onze verbazing koos Eutelsat voor ons en het is nog altijd een grote klant. Zowat alle grote spelers op de satellietmarkt gebruiken onze software.”

“Oorspronkelijk had mijn vader het bedrijf opgericht om gespecialiseerde hardware te maken voor de kabeltelevisie-industrie”, zegt Vandenberghe. “Toen ik eind jaren negentig in het bedrijf kwam, heb ik hem overtuigd de focus naar software te verleggen, omdat ik daar veel potentieel zag. Eerst mikten we op telecom- en mediabedrijven, maar al snel kwam daar de satellietindustrie bij. Ook daar moeten enorme datastromen worden beheerd, zonder veel vertragingen of fouten. De boom in satellietnetwerken voor internet heeft veel potentieel voor ons. Maar we zijn daar al goed vertegenwoordigd. OneWeb, een van de pioniers, is een belangrijke klant van ons. Ook het Noorse Marlink gebruikt onze software, net als heel veel andere spelers van over de hele wereld die gespecialiseerd zijn in breedbandinternet via satelliet voor schepen. Ik schat dat die bedrijven samen voor meer dan 10.000 schepen het internetverkeer regelen. Daar zitten grote cruiseschepen bij, die enorm veel data verbruiken. Vandaar de noodzaak van geavanceerde software als de onze.”

Extra kansen

Vlaanderen heeft zeker genoeg goede spelers die kunnen profiteren van de miljardeninvesteringen in satellietnetwerken, maar de kansen zijn veel ruimer, zegt Georges Heeren, ruimtevaartspecialist van de technologiefederatie Agoria. “Men wil satellieten voor meer zaken gebruiken dan traditionele toepassingen voor defensie of het doorsturen van tv-signalen. Bij VITO (onderzoekscentrum van de Vlaamse overheid, nvdr) lopen bijvoorbeeld onderzoeksprojecten voor het monitoren van akkers vanuit de ruimte.”

“Commerciële ruimtevaart is de grootste trend van de afgelopen tien tot vijftien jaar”, zegt Heeren. “Vroeger had je in het Westen enkel NASA en ESA. Nu zijn er bedrijven zoals SpaceX. Dat ruimere speelveld creëert extra kansen voor onze ruimtevaartcluster. Het gaat om zo’n dertig bedrijven in België, als je alleen kijkt naar de toeleveranciers voor satellieten en andere toestellen. In 2018, de recentste cijfers die ik heb, stelden ze samen 1200 mensen te werk. Dat is relatief weinig, maar die bedrijven spelen mee op internationaal niveau. Veel van onze bedrijven winnen contracten bij NASA. Het gaat om spitstechnologie.”

“Het succes van die cluster is geen kwestie van toeval”, weet Heeren. “België is na de grote Europese landen de belangrijkste financierder van de ESA. Dat vloeit structureel terug naar onze bedrijven. De ESA engageert zich om bestellingen te plaatsen bij lokale leveranciers voor een bedrag dat evenredig is met de bijdrage van een lidstaat. Maar onze bedrijven kunnen daar niet zomaar op rekenen, ze moeten nog altijd concurreren met andere leveranciers. Onze lokale ruimtevaartbedrijven zijn dus zeker competitief, maar ze moeten zich wel specialiseren in niches.”