VERSAILLES IN SILICON VALLEY

De technologiebedrijven in Silicon Valley bouwen architecturale monumenten om hun succes te bekronen. Die ambitieuze constructies veroorzaken een cultuurschok in de hub.

Met zijn aaneengesloten bebouwing en zijn winkelcentra is Cupertino een van de vele kleurloze stadjes in het noorden van Californië. Maar later dit jaar wordt het de plek waar Apples nieuwste creatie te bekijken valt: een enorme ring die lijkt op een ruimteschip, waar de technologiereus zijn hoofdkwartier wil vestigen. Enkele maanden voordat hij in 2011 overleed, voorspelde Steve Jobs, de oprichter van Apple, dat de structuur “het beste kantoorgebouw ter wereld” wordt en dat de mensen van overal zullen toestromen om het te zien.

13.000 bouwvakkers hebben jarenlang gezwoegd aan het gebouw achter hoge, dikke muren. De hele site was aan het zicht onttrokken. Er waren alleen enorme kranen te zien, en een berg zand die tientallen meters hoog oprees als een piramide. De omvang van het project lijkt dan ook de antieke Egyptische monumenten naar de kroon te steken. Elk glaspaneel in de vier verdiepingen hoge gevel is gebogen. De panelen zijn de grootste stukken gebogen glas die ooit gemaakt zijn. Met zijn prijskaartje van ongeveer 5 miljard dollar is de ring wellicht het duurste hoofdkwartier in de geschiedenis.

Steve Jobs verscheen voor het laatst in het openbaar, toen hij een vergadering van de gemeenteraad van Cupertino bijwoonde om toelating te vragen voor het project. Het gebouw, dat is ontworpen door de Britse architect Norman Foster, wordt omringd door enorme groene ruimten, die herinneringen oproepen aan de boomgaarden die in de omgeving bloeiden toen Jobs nog een kind was. Jonathan Ive, de hoofdontwerper van Apple, overzag het project met dezelfde nauwgezetheid die hij aan de dag legde om de iPhone en de iPad te verfijnen.

Elegant en steriel

“Silicon Valley beleeft zijn Versailles-moment”, zegt Louise Mozingo, een hoogleraar aan de universiteit van Californië die een boek schreef over bedrijfshoofdkwartieren. Vorig jaar opende Facebook in Menlo Park een nieuw gebouw van bijna 40.000 vierkante meter, dat de informele cultuur van de onderneming wil weerspiegelen. Het lijkt op een reusachtig pakhuis en het is naar verluidt het grootste landschapskantoor ter wereld. Intussen werkt Google aan een waanzinnig project met verplaatsbare glazen gebouwen, waar het zijn nieuwe hoofdkwartier wil onderbrengen. Andere techbedrijven als Nvidia, Samsung en Uber gaan alles bij elkaar ruim 1 miljard dollar spenderen aan nieuwe gebouwen die hun succes moeten uitstralen. Al die ambitieuze constructies zullen een cultuurschok veroorzaken in Silicon Valley. Garages – waarin bedrijven als Hewlett-Packard en Apple geboren werden – staan er nog altijd hoger aangeschreven dan bling.

Van alle projecten in Silicon Valley is dat van Apple het indrukwekkendste – en tegelijk het meest traditionele. Met zijn keuze voor Foster, die ook het futuristische Wembley Stadium in Londen ontwierp, koos Apple voor een gestroomlijnde, moderne esthetiek. Het gebouw, dat lijkt op een reuzenversie van de knop op een iPhone, zal er zowel elegant als wat steriel uitzien, net zoals de minimalistische Apple Stores. Toevallige bezoekers zijn niet welkom op de campus. Ze kunnen het gebouw wel bekijken vanaf een observatiepost in een apart gebouw – heel toepasselijk voor het bedrijf, dat berucht is om zijn discretie.

Onarchitectuur

Terwijl Apple een architecturaal icoon wil bouwen, probeert Facebook het omgekeerde te doen. Hoewel de firma een beroep deed op Frank Gehry, de Amerikaanse sterarchitect die het golvende Guggenheim in Bilbao ontwierp, doet het management er alles aan om te benadrukken dat het project duur noch buitensporig was. “Het is een efficiënte constructie. Er is niets extravagants aan”, zegt Lori Goler, de vicepresident human resources van Facebook. John Tenanes, die voor het sociale netwerk het vastgoed superviseert, noemt het ‘onarchitectuur’. “Het is gewoon een heel eenvoudig, ongecompliceerd, praktisch gebouw dat een productieve werkomgeving stimuleert”, zegt hij. De prijs van Building 20, zoals het gebouw genoemd wordt, werd niet vrijgegeven.

Building 20 wordt van de rest van de Facebook-campus gescheiden door Highway 84. Vanaf die snelweg valt de glazen constructie nauwelijks op. De lay-out is recht voor de raap: de parking bevindt zich ondergronds, alle werknemers werken op hetzelfde niveau en de openluchtruimte is op het dak. Niemand – zelfs Mark Zuckerberg niet – heeft er een eigen kantoor, al hebben de directieleden vergaderzalen die voor hen voorbehouden zijn.

Facebook heeft fortuin gemaakt door mensen met elkaar in contact te brengen. Het landschapskantoor wil de werknemers daarom volop mogelijkheden bieden om elkaar te ontmoeten. De onderneming is dan wel rijk genoeg om een van ‘s werelds beroemdste architecten in de arm te nemen, maar ze wil haar start-upverleden niet loslaten. Die dubbelzinnigheid komt tot uiting in de georkestreerde nonchalance van het gebouw. Met zijn naakte balken en zijn zichtbare elektrische bedrading ziet het eruit als kruising tussen een vliegtuighangar en een garage.

De plannen van Google zijn het meest ambitieus – typisch voor een bedrijf dat sleutelt aan projecten als ruimte-exploratie en een zelfrijdende wagen. Omdat het snel blijft groeien verkent Google nieuwe manieren om zijn hoofdkwartier te laten uitdijen. De architecten, Thomas Heatherwick en Bjarke Ingels, ontwierpen een mobiel stel glazen constructies die kunnen worden uitgebreid en verschoven als legoblokjes, naarmate de departementen meer ruimte nodig hebben. Er is een speciale kraan nodig om de constructies te herschikken. Google heeft al zo veel sectoren ontwricht, nu wil het ook het basisprincipe ondergraven dat de architectuur plaatsgebonden is.

Banken en coffeeshops

Allemaal hebben ze een verschillende visie op wat ze willen verwezenlijken, maar er zijn toch raakpunten. Ze ontwerpen functionele landschapskantoren om de samenwerking tussen hun medewerkers te verhogen. Dat houdt in dat mensen hun werk kunnen doen op verschillende plaatsen in het gebouw, en zelfs op banken buiten of in coffeeshops. Ze verzachten hun gebouwen met groen. Apple plant 9000 bomen en maakt gebruik van hernieuwbare energie om zijn ruimteschip van stroom te voorzien. Met zijn bijna 40.000 vierkante meter voelt de daktuin boven op Facebooks Building 20 uitgestrekt aan. Er zijn eetstalletjes en een sapjesbar, en verspreid over het dak staan oriëntatieborden die zo uit een natuurpark kunnen komen.

Terwijl die golf van bouwwoede het optimisme en de rijkdom van de technologiegroepen weerspiegelt, kan Silicon Valley op lange termijn wel iets verliezen. De hub gedijde doordat mensen elkaar ontmoetten en ideeën deelden in bedrijvenparken, restaurants en cafés, en doordat talent zich bewoog binnen en tussen ondernemingen. Nu die ondernemingen op zichzelf staande gebouwen optrekken, kan er een eind komen aan die kruisbestuiving. Misschien snakken Cupertino en andere stadjes in Silicon Valley binnenkort terug naar de tijd dat ze nog geen interessante gebouwen hadden om het verschil te maken.

THE ECONOMIST