Vaccins ontwikkelen gaat sneller met artificiële intelligentie

Voor de derde prik tegen het coronavirus worden enkel de vaccins van Pfizer en Moderna ingezet, de vaccins die het eerst klaar waren. Pfizer kon een voorsprong uitbouwen doordat het artificiële intelligentie gebruikte, een algoritme van het Amerikaanse bedrijf Saama Technologies.

Weinigen hadden verwacht dat we nu al in het stadium van de boostershots of zelfs de vaccinaties tout court zouden zitten. Het ontwikkelen van geneesmiddelen neemt doorgaans jaren en niet maanden in beslag, maar de hoge besmettelijkheid van het coronavirus was een meevaller. “Tijdens de coronacrisis kwam genoeg proefpersonen in aanraking met het virus. Dat is een belangrijke verklaring voor het feit dat er een goed vaccin is ontwikkeld in ruim een halfjaar tijd”, zegt Suresh Katta van Saama Technologies. De softwareleverancier van onder meer Pfizer haalde vorige vorige week meer dan 430 miljoen dollar op.

“De laatste dertig jaar is de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen doorgaans alleen maar moeilijker geworden”, vertelt Katta. Hij werd geboren in India en verhuisde op jonge leeftijd naar de Verenigde Staten, waar hij zich ontpopte als techondernemer. In de raad van bestuur van Saama zit ook Ajit Shetty, een ex-CEO van Janssen Pharmaceutica en voorzitter van de raad van bestuur van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB).

“Het kan vijf tot tien jaar duren om een geneesmiddel te ontwikkelen”, zegt Katta. “Onder meer daardoor kost de ontwikkelings- en testfase nu gemakkelijk 3 miljard dollar, tegenover 500 miljoen in het verleden. Technologie kan die vicieuze cirkel doorbreken en zelfs omkeren”, meent Katta. “Bij computerchips heb je de wet van Moore (die zegt dat chips om de twee jaar de helft meer transistors bevatten, nvdr). Die moeten we ook in de farma toepassen. We moeten de ontwikkelingstijd elk jaar versnellen en tegelijk de kosten fors terugdringen. Artificiële intelligentie staat voor een doorbraak in de farmasector. De voorbije twintig jaar is daarvoor de basis gelegd door zowat alles wat vroeger op papier stond, direct digitaal in te voeren. Daardoor kun je nu gemakkelijk artificiële intelligentie integreren in het ontwikkelingsproces, van het op afstand monitoren van testpersonen tot het samenstellen van de data.”

Monnikenwerk

Katta is daar zo van overtuigd dat zijn data-analysebedrijf Saama Technologies al vier jaar focust op het versnellen van de ontwikkeling van geneesmiddelen met behulp van artificiële intelligentie. Pfizer gebruikte de software van Saama Technologies om de data te beheren tijdens de testfase van zijn coronavaccin. “Tijdens die fase had Pfizer meer dan 47.000 patiënten”, zegt Katta. “Dat resulteerde in meer dan 200 miljoen datapunten (alle informatie die tijdens het testen verzameld wordt, nvdr). Traditioneel heb je een honderdtal biostatistici en een duizendtal clinical managers nodig om die data te beheren en te controleren. Dat monnikenwerk kan enkele maanden duren. Pfizer heeft in plaats daarvan ons algoritme gebruikt. Dat was totaal nieuw in de sector. We moesten eerst de goedkeuring krijgen van regulatoren, maar zij zagen snel dat het algoritme nog minder fouten maakte dan de clinical managers. Alles verliep ook sneller. Die enorme database aan testdata inspecteren duurde maar 22 uur in de plaats van 3 maanden. Moderna en Pfizer hadden allebei in ongeveer een jaar een werkend vaccin, maar Pfizer was een maand eerder omdat het zijn data-analyse zo zwaar geautomatiseerd had. Die maand tijdwinst kwam boven op de al spectaculair snelle ontwikkeling van de eerste vaccins. Dat heeft levens gered en veel ellende bespaard.”

Lichtpuntje

Vanaf de uitbraak van de pandemie waren de verwachtingen over de effectiviteit van artificiële intelligentie in de bestrijding van de gezondheidscrisis hooggespannen. Wereldwijd liepen bijvoorbeeld honderden proefprojecten, waarvan enkele in België, om met de automatische analyse van longscans sneller covid-gevallen te detecteren. Dat bleek moeilijker dan verwacht, en het leidde nog niet tot een nieuwe diagnose-methode.

De case van Pfizer is dan weer een lichtpuntje dat erop wijst dat artificiële intelligentie wel een verschil kan maken. Volgens Katta is de doorbraak een kwestie van tijd. “Voor toekomstige generaties zal artificiële intelligentie even alomtegenwoordig zijn als elektriciteit. Als softwareleverancier moet dat idee je tot nederigheid dwingen. Bij de opkomst van de pc’s waren er tientallen fabrikanten, nu zijn er nog een handvol over. Hetzelfde zal gebeuren in artificiële intelligentie.”